ಜನಪದ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಮಾ ವಿಧಾನಗಳು

- ಡಾ. ಎಸ್.ಎಂ. ಮುತ್ತಯ್ಯ

ಕನ್ನಡ ಜಾನಪದ ಜಗತ್ತಿನ ಅಧ್ಯಯನ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಳೆದ ೫೦-೬೦ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಜಾನಪದವನ್ನು ಅರ್ಥೈಯಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ನಡೆದಿದೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಜಾನಪದ ನಮ್ಮ ಅಸ್ಮಿತೆಯ ಪ್ರಶ್ನೆ. ಅದನ್ನು ಉಳಿಸಿ ಬೆಳಸಬೇಕು ಎಂಬ ಭಾವನೆ ಎದ್ದು ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಉಳಿಸಿ ಬೆಳೆಸುವ ಆಶಯಗಳಲ್ಲಿ ಉಳಿಸುವ ಕೆಲಸ ಚನ್ನಾಗಿಯೇ ಆಗಿದೆ. ಆದರೆ ಬೆಳೆಸುವ ಕೆಲಸ ಸಮಾಧಾನಕರವಾದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲ. ಜಾನಪದವನ್ನು ಬೆಳೆಸುವ ಕ್ರಿಯೆಗೆ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಬೇಕಿರುವುದು ಆ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಸರಿಯಾದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಅರ್ಥೈಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾದುದು. ಜಾನಪದ ಸೃಷ್ಟಿಗಳ ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ರಚನೆಗಳ ಹಿಂದೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಸಂಕೀರ್ಣತೆಯಿದೆ. ಅವುಗಳನ್ನು ನಿರಚನೆಗೊಳಿಸಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಬಹಳ ಮುಖ್ಯ. ಇಂಥ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ನಮ್ಮ ಈವರೆಗಿನ ಆಧ್ಯಯನಗಳಲ್ಲಿ ನಿರೀಕ್ಷಿತ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಕಾಣುವುದಿಲ್ಲ. ಹಾಗಾಗಿಯೇ ನಮ್ಮ ಜಾನಪದ ರಚನೆಗಳನ್ನು ಸರಿಯಾದ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಅರ್ಥ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಿಲ್ಲ. ಇದು ಸಾಧ್ಯವಾಗದ ಹೊರತು ಅದನ್ನು ಸಮಕಾಲೀನ ಅಥವಾ ಭವಿಷ್ಯದ ಸಮಾಜಕ್ಕೆ ಅನ್ವಯಿಸುವುದಾಗಲಿ, ಅದನ್ನು ಬೆಳಸಿ ಮುಂದುವರೆಸುವುದಾಗಲಿ ಸಾಧ್ಯವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ಇನ್ನು ಮುಂದಾದರೂ ನಾವು ನಮ್ಮ ಜಾನಪದ ಸೃಷ್ಟಿಗಳನ್ನು ನಿಜವಾದ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಅರ್ಥೈಯಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನು ಆರಂಭಿಸಬೇಕಿದೆ. ಈ ಪ್ರಯತ್ನದ ಭಾಗವಾಗಿ ಸಮಗ್ರ ಜಾನಪದದ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿರುವ ಜನಪದ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ’ಪ್ರತಿಮಾ ವಿಧಾನ’ ತತ್ವದ ಮೂಲಕ ಅರ್ಥೈಸುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ.
ಪ್ರತಿಮಾ ವಿಧಾನದ ತಾತ್ವಿಕತೆ
ಈ ಪ್ರಯತ್ನಕ್ಕೆ ತೊಡಗುವ ಮುನ್ನ ’ಪ್ರತಿಮಾ ವಿಧಾನ’ದ ತಾತ್ವಿಕ ನೆಲೆಗಳನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟಗೊಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾದುದು ಅಗತ್ಯ. ಸಾಹಿತ್ಯ ಮೀಮಾಂಸೆಯ ಅಲಂಕಾರಗಳ ಚರ್ಚೆಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಕಾವ್ಯ ಕಟ್ಟುವ ಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಕವಿ ಬಳಸುವ ಉಪಮೆ ರೂಪಕ, ಪ್ರತಿಮೆ ಮತ್ತು ಸಂಕೇತ ವಿಷಯಗಳು ಬರುತ್ತವೆ. ಇವೆಲ್ಲವೂ ಉಕ್ತಿ ವೈಚಿತ್ರ್ಯಗಳನ್ನು ಹೇಳುವ ಕ್ರಮಗಳು. ಇವುಗಳ ಮುಂದುವರೆದ ರೂಪವಾಗಿ ಪ್ರತಿಮಾ ವಿಧಾನ ಕಂಡು ಬರುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿಮಾ ವಿಧಾನದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಚರ್ಚಿಸಿರುವ ಕುವೆಂಪು ಅವರು ಪ್ರತಿಮಾ ವಿಧಾನವನ್ನು ಹೀಗೆ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತಾರೆ-ಇದ್ದದ್ದನ್ನು ಇದ್ದಂತೆಯೆ, ನಡೆದುದನ್ನು ನಡೆದಂತೆಯೆ ಚಿತ್ರಿಸಬೇಕು ಎಂಬ ಪ್ರಯತ್ನಕ್ಕೆ ಹೋಗದೆ ಇದ್ದದ್ದೂ ನಡೆದದ್ದೂ ತನಗೆ ಹೇಗೆ ಗೋಚರಿಸಿತೊ ಆ ಅನುಭವಕ್ಕೆ ಆಕಾರ ಕಲ್ಪನೆಮಾಡುವ ಪ್ರಯತ್ನದ ರೀತಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿಮಾ ವಿಧಾನವೆಂದು ಕರೆಯುತ್ತೇವೆ. ಪ್ರತಿಮಾದೃಷ್ಟಿಗೆ ವಸ್ತುವಿಗಿಂತಲೂ ಆ ವಸ್ತು ಪ್ರಚೋದಿಸುವ ಅನುಭವವೆ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮಾನ್ಯ ವಿಷಯ. ಅಲ್ಲದೆ, ವಸ್ತುವಿಗಿಂತಲು ಆ ವಸ್ತುವಿಗೆ ಕಾರಣವಾದ ಅಥವಾ ಪ್ರೇರಣವಾದ ಶಕ್ತಿ ಅಥವಾ ಚೈತನ್ಯವೆ ಪ್ರತಿಮಾದೃಷ್ಟಿಗೆ ಅಗ್ರಗಣ್ಯವಾದ ಪರಮ ಪ್ರಯೋಜನದ ಕಲಾವಿಷಯ(ತಪೋನಂದನ, ಪುಟ : ೮೩-೮೪) ಅಂದರೆ ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಬ್ಬ ಲೋಕದ ಪ್ರಕೃತಿಯನ್ನು ತಾನು ಕಂಡಾಗ ಅದು ತನ್ನ ಅನುಭವಕ್ಕೆ ದಕ್ಕಿದ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಸುತ್ತಾನೆ. ಇಲ್ಲಿ ದೃಷ್ಟಿಕೋನ ಬಹುಮುಖ್ಯವೆನಿಸುತ್ತದೆ.  ಈ ದೃಷ್ಟಿಕೋನ ತನ್ನಿಂದ ತನಗೆ ಬಂದಿರುವಂಥದ್ದು ಆಗಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಬದಲಿಗೆ ಆ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಪರಂಪರೆ, ಪರಿಸರ, ಸಮಾಜ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಇವೇ ಮೊದಲಾದ ಸಂಗತಿಗಳಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಅಂಥ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಯಾವ ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಒಂದು ಮನಸ್ಸಿನ ರಚನೆಯಲ್ಲ; ಅದು ಒಂದು ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಒಂದು ಜನಾಂಗದ ಸಮಷ್ಟಿಮನಸ್ಸಿನ ಸಾಮೂಹಿಕ ಸೃಜನೆ, ಉದ್ಭವರೂಪ ಸೃಷ್ಟಿ, ಅವಿಚಾರಕ ಆವಿರ್ಭೂತಿ. ಅದು ಅತೀತದ ಆವಶ್ಯಕವಾದ ಒತ್ತಡದಿಂದ ಅವಶ್ಯವಾಗಿ ಮೈದೋರುವ ಸಂಭೂತಿ. ಅದರ ಹಿಂದೆ ಋತಚಿತ್ತಿನ ಸತ್ಯಸಂಕಲ್ಪವಿರುವುದರಿಂದ ಅದೊಂದು ನಿಗ್ರಹಾನುಗ್ರಹ ಸಮರ್ಥವಾದ ದೇವತಾ ವಿಭೂತಿ. ( ರಸೋ ವೈ ಸಃ, ಪುಟ : ೨೩ ) ಹೀಗೆಂದ ಮಾತ್ರಕ್ಕೆ ಈ ಪ್ರತಿಮಾ ವಿಧಾನ ಪ್ರಯತ್ನ ಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ನಡೆಯುವ ಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲ. ಕಾವ್ಯಾಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಅಥವಾ ಭಾವಪ್ರಕಾಶನಕ್ಕೆ ಆವಶ್ಯಕವಾದ ಸಾಮಗ್ರಿ ಸಂವಿಧಾನಗಳು ಕವಿ ಪ್ರತಿಭೆಗೆ ಬಾಹ್ಯಜಗತ್ತಿನಿಂದ ಬುದ್ಧಿಯ ಮೂಲಕ ದೊರೆಯುತ್ತವಾದರೂ ಆ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯ ಅಥವಾ ಪ್ರಕಾಶನದ ಸೃಷ್ಟಿ ಮುಹೂರ್ತವು ಬುದ್ಧಿಗತವಾಗಿರದೆ ಅದಕ್ಕೆ ಅತೀತವೂ ಭಿತ್ತಿರೂಪವೂ ಆಗಿರುವ ‘ಅಪ್ರಜ್ಞಾವಲಯ’ಕ್ಕೆ ಸೇರಿರುತ್ತದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಅನುಭವಕ್ಕೆ ಸಾಂಕೇತಿಕವಾದ ಪ್ರತಿಮಾರಚನೆ ಸುಪ್ತಚಿತ್ತದಲ್ಲಿ ಸಾಗುವ ಗುಪ್ತಕರ್ಮ. ವಾಸನಾ ಸಂಸ್ಕಾರಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಮಾಲೋಕಗಳನ್ನು ಸೃಜಿಸುವ ಸ್ವಪ್ನವು ಹೇಗೆ ನಮ್ಮ ಜಾಗ್ರತ್ತಿನ ಬುದ್ಧಿಗೆ ಒಳಗಾಗುವುದಿಲ್ಲವೋ ಹಾಗೆಯೆ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಕವೀಂದ್ರನ ಮಹದನುಭವಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಮಾನುಭವನಗಳನ್ನು ಕೃತಿಗೆಯ್ಯುವ ಕಲಾಪ್ರತಿಭೆಯೂ ಬುದ್ಧಿತಂತ್ರವಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ.(ತಪೋನಂದನ, ಪುಟ : ೨೭). ಹೀಗೆ ಮೈದೋರುವ ಪ್ರತಿಮೆಗಳಲ್ಲಿ ಎರಡು ವಿಧಗಳಿರುವುದನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರತಿಮೆಗಳಲ್ಲಿ ಅವುಗಳ ಸೃಷ್ಟಿವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ ಎರಡು ರೀತಿಯವು ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಮೊದಲನೆಯದನ್ನು ಅವರೋಹಣ ಕ್ರಮದ್ದೆಂದೂ ಎರಡನೆಯದನ್ನು ಆರೋಹಣ ಕ್ರಮವೆಂದೂ ಕರೆಯಬಹುದು. ಅತೀತ ಲೋಕಗಳಲ್ಲಿಯ ಯಾವುದಾದರೂ ಶಕ್ತಿ ಅಥವಾ ದೇವತೆ ಇಂದ್ರಿಯ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಗಬೇಕಾದರೆ ಅದು ಇಲ್ಲಿಯ ಕಾಲದೇಶ ನಾಮರೂಪಗಳ ಚೌಕಟ್ಟಿಗೆ ಇಳಿದು ಮೈದೋರುತ್ತದೆ. ಅದು ಯಾವ ಪ್ರಯತ್ನಪೂರ್ವಕವಾದ ಕೃತಕರಚನೆಯ ಫಲವೂ ಆಗಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಅದು ಸಹಜ ಸಂಭವ. ಒಂದು ಉದ್ದೇಶ ಸಾಧನೆಗಾಗಿ ತನ್ನ ಇಚ್ಚಾಶಕ್ತಿಯಿಂದಲೆ ತನಗೆ ತಾನೆ ಆಗುವ ಅವತರಣ. ಅದು ಅವರೋಹಣ ಕ್ರಮದ್ದಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಆರೋಹಣ ಕ್ರಮದಿಂದ ಸಿದ್ದವಾಗುವ ಇನ್ನೊಂದು ರೀತಿಯ ಪ್ರತಿಮೆ ಭಕ್ತಿಭಾವಮಯ ಪ್ರಚೋದನೆಯಿಂದ ಪ್ರೇರಿತವಾದರೂ ಭಾವದೀಪ್ತ ಬುದ್ಧಿಯ ನೆರವನ್ನು ಪಡೆದು ಪಜ್ಞಾಪೂರ್ವಕವಾಗಿಯೆ ರಚಿತವಾಗುತ್ತದೆ. ಹಾಗೆ ರಚಿತವಾಗುವ ಪ್ರತಿಮೆಯಲ್ಲಿ ಉಪಾಸಕನ ಶ್ರದ್ದೆಯ, ಭಕ್ತಿಯ ಮತ್ತು ಅಭೀಪ್ಸೆಯ ಮಹಿಮೆಯಿಂದ, ಕರೆಯಿಂದ, ಆಹ್ವಾನದಿಂದ ಪ್ರಾಣ ಪ್ರತಿಷ್ಟೆಯಾಗಿ ಅತೀತದ ದೇವತಾ ಶಕ್ತಿಯ ಆವಾಹನವಾಗುತ್ತದೆ.(ರಸೋ ವೈ ಸಃ, ಪುಟ:೨೫ ) ಇಂಥ ತಳಹದಿಯ ಮೇಲೆ ರೂಪುಗೊಂಡ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಪ್ರತಿಮಾ ವಿಧಾನದಿಂದ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾದ ಅಗತ್ಯತೆಯನ್ನು ಕುವೆಂಪು ಅವರು ಹೀಗೆ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ-ಇದುವರೆಗೆ ಪ್ರಪಂಚದ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ದೈವೀಕಲೆಗೆ ವಿಶೇಷ ಸಹಾಯವಾಗಿ ನಿಂತಿರುವ ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಪ್ರತಿಮಾವಿಧಾನ. ವಿಧಾನಮಾತ್ರದಿಂದ ದೈವೀಗುಣ ಹೊಮ್ಮುತ್ತದೆಂದು ಸಮರ್ಥಿಸುವುದು ಈ ಲೇಖಕನ ಆಶಯವಲ್ಲವಾದರೂ ಯಥಾರ್ಥವಿಜ್ಞಾನದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಕೃತಿಯ ದೃಷ್ಟಿಯನ್ನೇ ಪರಮಸತ್ಯದ ದೃಷ್ಟಿ ಎಂದು ಪರಿಕೀರ್ತಿಸುವ ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಮಾವಿಧಾನದ ಪಕ್ಷದಲ್ಲಿ ನಿಂತು ಅದರ ಮರ್ಮವನ್ನು ಅರಿಯುವ ಸಾಹಸ ಮಾಡಿದರೆ ನಮ್ಮ ಮಹಾಕಾವ್ಯ ಪುರಾಣ ನಾಟಕಾದಿ ಸಾಹಿತ್ಯಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಹುದುಗಿ ಬೆಳಗುತ್ತಿರುವ ಆತ್ಮಶ್ರೀ ನಮ್ಮ ಜನತಾ ಹೃದಯಕ್ಕೆ ದೀಪಧಾರಿಯಾಗಬಹುದು.( ತಪೋನಂದನ, ಪುಟ : ೮೮)
  ಕುವೆಂಪು ಅವರು ಪ್ರತಿಮಾ ವಿಧಾನದ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳಿರುವ ಇವಿಷ್ಟು ವಿಚಾರಗಳಿಂದ ನಾವು ತಿಳಿಯಬೇಕಾದ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖಾಂಶಗಳನ್ನು ಹೀಗೆ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಬಹುದು :
೧. ಸಾಹಿತ್ಯಾಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಮಾ ವಿಧಾನ ಪ್ರಧಾನವಾದ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುವುದು. ಇದು ಜಗತ್ತು ತನ್ನ ಗ್ರಹಿಕೆಗೆ ದಕ್ಕಿದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಸುತ್ತದೆ.
೨. ಪ್ರತಿಮಾ ವಿಧಾನದ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ ಯಾರೋ ಒಬ್ಬರ ಸ್ವಂತ ಅನುಭವವಲ್ಲ. ಬದಲಿಗೆ ಅದೊಂದು ಸಾಮೂಹಿಕ ದೃಷ್ಟಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ.
೩. ಈ ವಿಧಾನ ಪ್ರಜ್ಞಾಪೂರ್ವಕವಾದುದಲ್ಲ. ಅದಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ಧವಾದ ಮನಸ್ಸಿನ ಸುಪ್ತಭಾವನೆಗಳ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ.
೪. ಈ ವಿಧಾನಗಳಲ್ಲಿ ದೇವರ ಸಾಮಾನ್ಯ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗುವ, ಸಾಮಾನ್ಯ ವ್ಯಕ್ತಿ ದೇವರಾಗುವ ಕ್ರಿಯೆ ನಡೆಯುತ್ತದೆ.
೫. ಧಾರ್ಮಿಕ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಈ ವಿಧಾನ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಧಾನ ಪಾತ್ರವಹಿಸುತ್ತದೆ.
೬. ಈ ಪ್ರತಿಮಾ ವಿಧಾನ ಪ್ರಪಂಚದ ಎಲ್ಲಾ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಕಂಡು ಬರುತ್ತಿದ್ದು. ಅಂಥ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ನಿಜವಾದ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರತಿಮಾ ವಿಧಾನ ದೃಷ್ಟಿ ಅಗತ್ಯವಾಗಿದೆ.
-೩-
ಈ ಪ್ರತಿಮಾ ವಿಧಾನ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮನೋ ವ್ಯಾಪಾರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ್ದು, ಈ ತತ್ವ ಜನಪದ ನಂಬಿಕೆ, ಸಂಪ್ರದಾಯ ಆಚರಣಾ ಲೋಕ ಹಾಗೂ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ  ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಬಳಕೆಯಾಗಿದೆ. ಹಾಗಾಗಿಯೇ ಇಂದು ಅನೇಕ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಜನಪದ ಸೃಷ್ಟಿಯನ್ನು ಕೇವಲ ವಾಸ್ತವವಾದಿ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಲ್ಲಿ ನೋಡಿ ಇದು ಕೇವಲ ಕಾಲ್ಪನಿಕವೆಂತಲೋ ಇಲ್ಲವೇ ಯಾವುದೇ ತಾರ್ಕಿಕತೆಯಿಲ್ಲದ ಅಸಂಬದ್ಧ ರಚನೆಗಳೆಂತಲೋ ಅಥವಾ ಕೇವಲ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಮೌಢ್ಯಗಳೆಂತಲೋ ತಿರಸ್ಕರಿಸುವವರೇ ಹೆಚ್ಚು.  ಇಂಥ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಜಾನಪದ ಸೃಷ್ಟಿಸಂಪತ್ತನ್ನು  ನಿಜ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಈ ಪ್ರತಿಮಾವಿಧಾನದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನ ಅತ್ಯುಪಯುಕ್ತ ಎಂಬುದರಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಅನುಮಾನವಿಲ್ಲ. ಜಾನಪದದ ವಿವಿಧ ಪ್ರಕಾರಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡು ಬರುವ ರಚನೆಯ ಸ್ವರೂಪಗಳನ್ನು ಈ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಪರಿಶೀಲಿಸಿದರೆ ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೂ ದಕ್ಕದೇ ಇರುವ ಅಪರೂಪದ ಸಂಗತಿಗಳು ತಿಳಿದುಬರುತ್ತವೆ. 
ಜಾನಪದ ಬಹಳಷ್ಟು ವಿಸ್ತಾರತೆ ಇದ್ದು ಅದೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಇಂಥ ಸಣ್ಣ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿ ಮಾಡಿ ಮುಗಿಸುವುದು ಅಸಾಧ್ಯ. ಹಾಗಾಗಿ ಜನಪದ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅದರಲ್ಲೂ ಸಮುದಾಯಗಳ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ರಚನೆಗಳೆನಿಸಿದ ಮಹಾಕಾವ್ಯ ಪ್ರಕಾರಗಳಲ್ಲಿ ಸಿಗುವ ಕೆಲವು ಪ್ರಸಂಗಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಪ್ರತಿಮಾ ವಿಧಾನದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ.
ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ನಾಯಕರ ಸೃಷ್ಟಿ ಕ್ರಿಯೆ 
ಭೂಮಿ-ಆಕಾಶ, ಸೂರ್ಯ-ಚಂದ್ರ, ಪ್ರಕೃತಿ-ಪರಿಸರ, ದೇವ-ಮನುಷ್ಯ, ಪ್ರಾಣಿ ಪಕ್ಷಿ ಮೊದಲಾದ ಸಕಲ ಜೀವ ಕೋಟಿಯ ಸೃಷ್ಟಿಯ ರಹಸ್ಯ ಇಂದಿಗೂ ರಹಸ್ಯವಾಗಿಯೇ ಉಳಿದಿದೆ. ಈ ನಿಗೂಢತೆಯನ್ನು ವಿಜ್ಞಾನದಿಂದಲೂ ಪತ್ತೆಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಿಲ್ಲ. ಇಂಥ ನಿಗೂಡತೆಗಳನ್ನು ಪಾರಂಪರಿಕ ಸಮುದಾಯಗಳು ತಮ್ಮ ಮಾನಸಿಕ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಯೋಚಿಸಿ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ವಾದಗಳನ್ನು ಮಂಡಿಸಿವೆ. ಸಹಜವೆಂಬಂತೆ ಈ ವಾದಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ತಳಹದಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ. ಹಾಗಾಗಿಯೇ ಎಷ್ಟು ಸಮುದಾಯಗಳಿವೆಯೋ ಅಷ್ಟು ಸೃಷ್ಟಿ ಪುರಾಣಗಳು ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿವೆ. ಈ ಸೃಷ್ಟಿ ಪುರಾಣಗಳು ಅವುಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡ ಸಮುದಾಯದ ಲೋಕದೃಷ್ಟಿಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಪಡಿಸಿವೆ. ಇಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಗೆ ಮಂಟೇಸ್ವಾಮಿ ಹಾಗೂ ಜುಂಜಪ್ಪ ಜನಪದ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡು ಬರುವ ರಚನೆಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸಬಹುದು.
ಅಭಿಜಾತ ಪರಂಪರೆಯ ಪುರಾಣ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಲೋಕ ಸೃಷ್ಟಿಯ ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಕುರಿತು ಹೇಳುವಾಗ ವಿಷ್ಣು, ಶಿವ ಮತ್ತು ಬ್ರಹ್ಮ ಇವರೇ ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಉಪನಿಷತ್ತು, ವಿಷ್ಣು ಪುರಾಣ, ಲಿಂಗಪುರಾಣ, ಶಿವಪುರಾಣಗಳಲ್ಲೆಲ್ಲ  ಈ ವಿಷಯ ನಿರೂಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ.  ಈ ಅಭಿಜಾತ  ಪರಂಪರೆಯಲ್ಲಿ ಬ್ರಹ್ಮನೇ ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತ.  ಆದರೆ, ಜನಪದ ಪರಂಪರೆಯಲ್ಲಿ ಜಗತ್ತು  ಸೃಷ್ಟಿಯ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು  ಬ್ರಹ್ಮನಿಂದ ಕಿತ್ತುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆಂಬುದು ಅತ್ಯಂತ ಕುತೂಹಲಕರ ಸಂಗತಿ. ಮಂಟೇಸ್ವಾಮಿ ಕಥನದಲ್ಲಿ  ಪೂರ್ಣ ಜಗತ್ತಿನ ಸೃಷ್ಟಿಯ ಬಗೆಗೆ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ’ಮಂಟೇಸ್ವಾಮಿ ಕಾವ್ಯ’ ಆರಂಭವಾಗುವುದೇ ಜಗತ್ತು ಸೃಷ್ಟಿಯ ಸಾಲಿನಿಂದ. ಮಹಾಕಾವ್ಯದ ಈ ಭಾಗ ಪೂರಾ ಪ್ರತಿಮೆ ಮತ್ತು  ಆಶಯಗಳ  ಅತ್ಯಂತ ಮೋಹಕ ನಾಟ್ಯ.  ಇದನ್ನು ಡಿ. ಆರ್. ನಾಗರಾಜ ಅವರು ಅರ್ಥಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಸಾಬೀತು ಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ. (ಡಿ. ಆರ್.ನಾಗರಾಜ, ಅಲ್ಲಮ ಪ್ರಭು ಮತ್ತು  ಶೈವ ಪ್ರತಿಭೆ, ಪುಟ: ೧೪೪) ಮಂಟೇಸ್ವಾಮಿ ಮಹಾಕಾವ್ಯದ ಜಗತ್ತು ಸೃಷ್ಟಿಯ ಸಾಲು ಹೇಳುವ ಹಾಗೆ ಮಂಟೇಸ್ವಾಮಿ ಜಗತ್ತಿನ ಮೂಲ ಪುರುಷ. ಸ್ವಯಂಭೂ ಕೂಡ ಹೌದು.  ಆತನ ಮೂಲ ಸುರರಿಗಾಗಲಿ, ನರರಿಗಾಗಲಿ ತಿಳಿದಿಲ್ಲ . ಮಂಟೇಸ್ವಾಮಿ, ಜಗತ್ತಿಗೆ ತೀರಾ ಕ್ಷುಲ್ಲಕ ಎನಿಸಿದ ಹುಳುವಿನ ರೂಪಿನಲ್ಲಿ ಉದ್ಭವಿಸಿದವನು ಎಂದು ಹೇಳುವ ಮೂಲಕ ಒಂದು ಸಮುದಾಯ   ಏಕಕಾಲಕ್ಕೆ   ಹುಳಕ್ಕೂ ಮಂಟೇಸ್ವಾಮಿಗೂ ರೋಚಕವಾದ ವರ್ಚಸ್ಸನ್ನು  ತಂದುಕೊಡಲಾಗಿದೆ.  ಏನೂ ಅಲ್ಲದಂತಿರುವ ಇಂಥ ಕೀಟವಾಗಿ ಬಂದ ಮಂಟೇಸ್ವಾಮಿ ಮೂರು ಲೋಕಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದನು ಎಂಬುದು  ಕೆಳವರ್ಗದ ಪುರುಷನೊಬ್ಬನ ಅಸಾಧಾರಣ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ದರ್ಶಿಸುತ್ತದೆ. ಅಂಥ ಒಂದು ಶಕ್ತಿ ಹುಳುವಿನ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಬಂದಿತ್ತು.  ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ ಅಂಥ ಹುಳು ಯಾವುದೆಂದರೆ ಮಿಣುಕಿನ ಹುಳು.  ಇದು ಹಗಲಲ್ಲಿ ಯಾರ ಕಣ್ಣಿಗೂ ಕಾಣುವುದಿಲ್ಲ.  ಯಾರ ಕೈಗೂ ಸಿಗುವುದಿಲ್ಲ.  ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ ಅದರ ಬೆಳಕು ಇಲ್ಲದೇ ಹೋದರೆ ರಾತ್ರಿಯಲ್ಲೂ ಕೀಟವೇ ಗೊತ್ತಾಗುವುದಿಲ್ಲ.  ಇಂಥ ಅದ್ಭುತ ಗುಣ  ಆ ಹುಳುವಿನಲ್ಲಿದೆ. ಅಂಥ ರೂಪದಲ್ಲ್ಲಿ ಮಂಟೇಸ್ವಾಮಿ ಬಂದನೆಂದು ಹೇಳುವಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಿದೆ. ’ದೈನಂದಿನ ಕ್ಷುದ್ರವೆನಿಸಿರುವ ವಿವರಗಳನ್ನು ರೂಪಕದ ಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಎತ್ತುವ ಕೆಲಸವಿದು.’(ಡಿ.ಆರ್.ನಾಗರಾಜ, ಅಲ್ಲಮಪ್ರಭು ಮತ್ತು ಶೈವ ಪ್ರತಿಭೆ, ಪುಟ: ೧೪೫) ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಉನ್ನತ ಗೌರವ ಸ್ಥಾನಮಾನಗಳನ್ನು ಪಡೆದ ಅಭಿಜಾತ ಸಂವೇದನೆಗೂ  ಅದ್ಯಾವುದು ಇಲ್ಲದ ಜಾನಪದ ಅನುಭಾವಿ ಸಂವೇದನೆಗೂ ಇರುವ ಬಹುಮುಖ್ಯ ವ್ಯತ್ಯಾಸವೂ ಕೂಡ ಇದೇ ಆಗಿದೆ.  
ಹೀಗೆ ಮೂಡಿ ಬಂದ ಮಂಟೇಸ್ವಾಮಿ  ಧರೆಗೆ ದೊಡ್ಡವರು. ಏಕೆಂದರೆ ಇಡೀ ಭೂಲೋಕವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದವರು ಅವರೆ.  ಇಲ್ಲಿ ಜಗತ್ತನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವುದು ಬೇರೆ ಯಾವುದೇ ದೊಡ್ಡ ಉದ್ದೇಶದಿಂದಲ್ಲ. ’ಬದಲಿಗೆ ನಾನೊಬ್ಬನೆ ಇರುವುದಕ್ಕೆ ಬೇಸರ ಅಂತ ಹೇಳಿ ಮೊದಲಿಗೆ ಉತ್ತೇಶ್ವರ, ಮಹೇಶ್ವರ ಎಂಬೆರಡು ಶಿಶು ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಾರೆ.  ನಂತರ ವಿಭೂತಿಗಟ್ಟಿಯೊಂದನ್ನು ಎರಡು ಹೋಳು ಮಾಡಿ ಒಂದರಿಂದ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಇನ್ನೊಂದರಿಂದ ಆಕಾಶವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತಾರೆ.  ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಪಾದ ಮಡಗಿದಾಕ್ಷಣ ಮುತ್ತು- ರತ್ನ ಭೂಮಿಗೆ ಸುರಿಯುತ್ತವೆ.  ಆಗ  ಈ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಆದಿಶಕ್ತಿ, ಶಿವ, ವಿಷ್ಣು, ಬ್ರಹ್ಮ, ಪಾರ‍್ವತಿ, ಲಕ್ಷ್ಮಿ, ಸರಸ್ವತಿಯರ ಸೃಷ್ಟಿ ನಡೆಯುತ್ತದೆ.  ಆದಿಶಕ್ತಿ ತನಗೆ ಪತಿಬೇಕೆಂದು ಬಯಸಿ ಮಂಟೇಸ್ವಾಮಿಯ ಹತ್ತಿರ ಬೇಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ.  ಈ ಬೇಡಿಕೆ ಮಂಟೇಸ್ವಾಮಿಗೆ ಮುಜುಗರ ಉಂಟುಮಾಡಿ ಕೆಟ್ಟವಾಕ್ಯವನ್ನು ಕೇಳಿಬಿಟ್ಟೆ ಎಂದು ಕೊರಗುತ್ತ ನಿನ್ನ ಹೊಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಮಕ್ಕಳೇ ನಿನಗೆ ಪತಿಯಾಗಲಿ ಎಂದು ಶಾಪವಿಡುತ್ತಾನೆ.  ಅದರ ಫಲವೇ ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳ ಜನನ.  ಇವರೆಲ್ಲರ ಮುಂದೆಯೂ ಆದಿಶಕ್ತಿ ತನಗೆ ಪತಿಯಾಗಬೇಕೆಂದು ಬೇಡುತ್ತಾಳೆ.  ಶಿವ, ಬ್ರಹ್ಮ ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುವುದೇ ಇಲ್ಲ.  ವಿಷ್ಣು ಮಾತ್ರ ಉಪಾಯದಿಂದ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಂತೆ ಮಾಡಿ ಆದಿಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಸುಟ್ಟು ಬೂದಿಮಾಡುತ್ತಾನೆ.  ಆ ಬೂದಿಯಿಂದಲೇ ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳಿಗೆ ಪತ್ನಿಯರಾಗುವ ಮಹಿಳೆಯರು  ಉದ್ಭವಿಸುತ್ತಾರೆ.  ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳಿಗೆ ಮಂಟೇಸ್ವಾಮಿ ಕೆಲಸ ಕಾರ‍್ಯಗಳನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಡುತ್ತಾನೆ.  ಅದರಲ್ಲಿ ಬ್ರಹ್ಮ-ವಿಧಿಯಮ್ಮರಿಗೆ ಮನುಷ್ಯ ಸೃಷ್ಟಿಯ ಕಾರ‍್ಯ ವಹಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.  ಆಗ ಬ್ರಹ್ಮ - ವಿಧಿಯಮ್ಮರಲ್ಲಿ, ವಿಧಿಯಮ್ಮ ಭೂಮಿತಾಯಿಯ ಭಾಗವಾದ ಮಣ್ಣಿನಿಂದ ಮೂರ್ತಿ ಮಾಡುತ್ತಾಳೆ.  ಬ್ರಹ್ಮ ಅದಕ್ಕೆ ಜೀವ ತುಂಬುತ್ತಾನೆ.  ಹೀಗೆ ಜಗತ್ತಿಗೆ   ಬೇಕಾದ ಸಕಲಪ್ರಾಣಿ - ಪಕ್ಷಿ - ಸಸ್ಯ   ಸಂಕುಲಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.  ಬ್ರಹ್ಮ ವಿಧಿಯಮ್ಮರಿಗೆ ಈ ಸೃಷ್ಟಿಕ್ರಿಯೆ ಬೇಸರದ ಚಾಕ್ರಿಯಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತದೆ.  ಆಗ ಮಂಟೇಸ್ವಾಮಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಹೊಟ್ಟೆಯಲ್ಲೆ ಪ್ರಾಣಿ ಜನಿಸಬೇಕೆಂದು ವರ ನೀಡುತ್ತಾನೆ.  ನಂತರ ಜಗತ್ತಿಗೆ ಬೇಕಾದ ಸೂರ‍್ಯ - ಚಂದ್ರರನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.  
ಜಗತ್ತು ಸೃಷ್ಟಿಯಸಾಲು ವಿವರಿಸುವ ಸೃಷ್ಟಿ ಕ್ರಿಯೆಯ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಹಾಗೂ ಸ್ವರೂಪಗಳು ಹಲವು.  ಇಲ್ಲಿ ಮಣ್ಣು, ಹುತ್ತ, ಬಾಳೆ ಇಂಥವುಗಳಿಂದಲೇ ಸಕಲ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೂಲ ಧಾತು  ಉದ್ಭವಿಸುತ್ತದೆ.  ಇವೆಲ್ಲವೂ ಪಶುಪಾಲಕ ಹಾಗೂ  ಕೃಷಿ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ  ಫಲವಂತಿಕೆಯ ಸಂಕೇತಗಳು.(ಎಂ.ಬಿ.  ನೇಗಿನಹಾಳ, ಮೈಲಾರಲಿಂಗ - ಖಂಡೋಬ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಅಧ್ಯಯನ, ಪುಟ:೨೨೮) ಹೀಗೆ ಮಣ್ಣಿಗೆ ಹತ್ತಿರವಾದ ಧಾತುಗಳಿಂದ ಉದ್ಭವಿಸಿದ ಪ್ರಾಣಿಗಳೆಲ್ಲವೂ ಸಮಾನ. ಜಗತ್ತಿಗೆ ಮನುಷ್ಯ ಎಷ್ಟು ಅಗತ್ಯವೋ ಚೇಳು, ಸರ್ಪ, ಗೊದ್ದ, ಗೋಸುಂಬೆಗಳು ಅಷ್ಟೇ ಪ್ರಧಾನ ಎಂಬ ಸ್ಪಷ್ಟ ಸಂದೇಶ ಇಲ್ಲಿ ಕಂಡು ಬರುತ್ತದೆ..   ಜಗತ್ತು ಸೃಷ್ಟಿಯ ಸಾಲು ವಿವರಿಸುವ ಹಾಗೆ   ’ಮನುಷ್ಯನ ಉದ್ಭವಕ್ಕೆ ಮೂಲ ಧಾತು ಒದಗಿಸಿದ ಭೂಮಿ, ಗೊಂಬೆಮಾಡಿದ ವಿದಿಯಮ್ಮ, ಜೀವ ತುಂಬಿದ ಬ್ರಹ್ಮ ಇವರುಗಳು ಮನುಷ್ಯನ ಸಾವಿನ ನಂತರ ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತಾರೆ.  ಹಾಗಾಗಿಯೇ ಸತ್ತ ಮನುಷ್ಯನ  ಜೀವವನ್ನು ಬ್ರಹ್ಮ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರೆ, ಉಳಿದ ದೇಹವನ್ನು ಭೂಮಿ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತದೆ’ ಎನ್ನುವ ಅಂಶ ಗಮನಿಸಬೇಕಾದುದೆ.  
ಸೃಷ್ಟಿ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ  ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ಮತ್ತೊಂದು ಸಂಗತಿ ಎಂದರೆ ಬ್ರಹ್ಮ, ವಿಷ್ಣು, ಮಹೇಶ್ವರರು ಜಗತ್ತಿನ ಸೃಷ್ಟಿ-ಸ್ಥಿತಿ-ಲಯಗಳ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಹೊತ್ತಿರುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಅವರೇ ಸರ್ವ ಸ್ವತಂತ್ರರಲ್ಲ  ಎಂಬುದು ಅತ್ಯಂತ ಕುತೂಹಲಕರ ಸಂಗತಿ.  ಜನಪದ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಬಾಳಿ ಬದುಕಿದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ವೀರರೆ ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳನ್ನು  ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತಾರೆ.  ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ನಾಯಕರ ಅಧೀನದಲ್ಲಿರುವವರು. ಮಂಟೇಸ್ವಾಮಿಯ ವಿಷಯದ ಮೂಲಕವೇ ಈ ಅಂಶವನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸುವುದಾದರೆ: ಜೀವ ಜಗತ್ತಿಗೆ ಅತೀ ಅಗತ್ಯವಾದ ಸೃಷ್ಟಿಯ eನವನ್ನು ಬ್ರಹ್ಮ ಹಾಗೂ ವಿಧಿಯಮ್ಮನಿಗೆ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ಸಂಪೂರ್ಣ eನ ಅದಲ್ಲ.  ಅದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ eನ ಮಂಟೆಸ್ವಾಮಿಯಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವೇ ಇದೆ.  ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಮಂಟೇಸ್ವಾಮಿ ಬ್ರಹ್ಮ-ವಿಧಿಯಮ್ಮರಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಗದೇ ಇರುವ ಸೃಷ್ಟಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಯೋಚಿಸುತ್ತಾನೆ. 
ಹೀಗೆ ಯೋಚಿಸುತ್ತಾ ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳಿಗೆ ದಕ್ಕದೇ ಇರುವ eನ ನನ್ನಲ್ಲಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಮಂಟೇಸ್ವಾಮಿ ಸಾಬೀತುಪಡಿಸುತ್ತಾನೆ.  ಇನ್ನೊಂದು ಕಡೆ ಬ್ರಹ್ಮ - ವಿದಿಯಮ್ಮರ ಅಸಮರ್ಥತೆಯ ಬಗ್ಗೆಯೂ ನಿರೂಪಣೆಯಿದೆ.  ವಿದಿಯಮ್ಮ ಭೂಮಿಯ ಮಣ್ಣಿನಿಂದ ಗೊಂಬೆ ಮಾಡಿ, ಬ್ರಹ್ಮ ಅವುಗಳಿಗೆ  ಜೀವ ತುಂಬಿ ನಮಗೆ ಸಾಕಿನ್ನು ಈ ಚಾಕ್ರಿ ಎಂಬ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ಬರುತ್ತಾರೆ.  ಆಗ ಮಂಟೇಸ್ವಾಮಿ  ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಹೊಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಹುಟ್ಟಲಿ ಎಂದು ಹಾರೈಸಿ ಬ್ರಹ್ಮ-ವಿಧಿಯಮ್ಮರ ತೀರ್ಮಾನಕ್ಕೆ ಸಲಹೆ ಕೊಡುತ್ತಾನೆ.  ಮಂಟೇಸ್ವಾಮಿಯ ಇಂಥ ಶಕ್ತಿ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಗಳನ್ನು ಸಮುದಾಯಗಳು ಎರಡಿಲ್ಲದೆ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿವೆ. ಹೀಗೆ ಮಂಟೇಸ್ವಾಮಿ ಇಡೀ ಜಗತ್ತನ್ನು  ಒಂದು ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಜೋಡಿಸಿ  ಹೊರಟುನಿಂತಾಗ, ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳಿಗೆ ಮಂಟೇಸ್ವಾಮಿಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಬದುಕುವುದು ದೊಡ್ಡ ಆತಂಕವೆನಿಸಿದೆ. ಇಂಥ ಸಂದಿಗ್ಧ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಮಂಟೇಸ್ವಾಮಿ  ಜಗತ್ತನ್ನು ಹೇಗೆ ಆಳಬೇಕೆಂದು ನಿರ್ದೇಶಿಸುತ್ತಾನೆ. ಹೀಗೆ  ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಪರಂಪರೆಯಲ್ಲಿ ಸಾರಸರ್ವಸ್ವ, ಸರ್ವಶಕ್ತ, ಅತೀ ಅವಶ್ಯಕವೆನಿಸಿದವರನ್ನು ಅಮುಖ್ಯವಾಗಿಸಿ; ಸಮುದಾಯದ ಸಾಮಾನ್ಯ ವೀರನೊಬ್ಬನನ್ನು  ಸರ್ವಶಕ್ತವಾಗಿಸಿ  ಆತನ ಅಧೀನಕ್ಕೆ ಅವರನ್ನು ತರುವ ಆಶಯಗಳು ಇಲ್ಲಿವೆ.
ಕಾಡುಗೊಲ್ಲರ ಕುಲಚರಿತೆಯಂತಿರುವ ’ಜುಂಜಪ್ಪನಕಾವ್ಯ’ ಹೇಳುವಂತೆ ಜುಂಜಪ್ಪನ ಪೂರ‍್ವಿಕರು ವಿಷ್ಣುವಿನ ’ಗೊಲ್ಲ ಕುಲವನ್ನು ಬೆಳಸಬೇಕು’ ಎಂಬ ಅಭೀಪ್ಸೆಯ ಮೇರೆಗೆ ಸೃಷ್ಟಿಯಾದವರು.  ಅಂಥ ಪರಂಪರೆಯ ನಾಲ್ಕನೇ ತಲೆಮಾರಿನ ವ್ಯಕ್ತಿ ಜುಂಜಪ್ಪ. ಇವರ ಒಟ್ಟು ಕುಲದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯೇ ಅತ್ಯಂತ ಸಾಂಕೇತಿಕ. ಮನುಷ್ಯ ಮತ್ತು ಹಸುವಿನ ಸಂಯೋಗದಿಂದ ಇವರ ಸಂತತಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಹಾಗೆಯೇ ಇವರ ಜನನಗಳೂ ಕೂಡ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಆಯಾಮಗಳಲ್ಲಿ ಜರಗುತ್ತವೆ.  ಆರಂಭದ ಚಿತ್ರಲಿಂಗ, ಕಾಟಮುಲಿಂಗರು ಶಿವನ ಬೆವರಿನಿಂದ ಜನಿಸಿದರೆ; ಜುಂಜಪ್ಪ ತಾಯಿಯ ಬಲಭುಜದಲ್ಲಿ ಬಂಗಾರದ ಹಲ್ಲಿಯಾಗಿ ಜನಿಸುತ್ತಾನೆ. ಮತ್ತೆ ಕೆಲವರು ಸಾಮಾನ್ಯರಂತೆ ಜನನ ಪಡೆಯುತ್ತಾರೆ, ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ವಸ್ತು ಪರಿಸರಗಳು ಹುತ್ತ, ಮೊಸರಿನಿಂದ ಜನಿಸುತ್ತವೆ. ಜನನಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಇರುವ ಈ ಕಥೆಗಳು ನಿಜ ಸಂಗತಿಗಳನ್ನು ನೇರ ಹೇಳಲಾಗದ ಸಂದರ್ಭಕ್ಕೆ ಹುಟ್ಟಿದ ಸೃಷ್ಟಿಗಳೆಂದು ತಿಳಿದರೆ ಇವುಗಳ ಸತ್ಯಗಳನ್ನು ತಿಳಿಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ.
ಜುಂಜಪ್ಪನ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಈ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಮುಖ್ಯವಾಗುವ ನಾಲ್ಕು ಬಗೆಯ ವಿವರಗಳು ದೊರೆಯುತ್ತವೆ. ಅವುಗಳೆಂದರೆ, ಕುರಿಗಳ ಸೃಷ್ಟಿ, ಮಳೆಗಳ ಸೃಷ್ಟಿ, ಊರುಗಳ ಸೃಷ್ಟಿ ಮತ್ತು ದೇವರುಗಳ ಸೃಷ್ಟಿ. ಪಶುಪಾಲನೆಯ ಹಂತದ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಸಂಘರ್ಷ - ಸಮನ್ವಯಗಳು ನಡೆದಿವೆ ಎಂಬುದು ಸಹಜ.  ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಜುಂಜಪ್ಪ ತನ್ನ ಪಶುಗಳೊಂದಿಗೆ ಕುರುಬರ ಉಂಡಾಡಿ ಪದುಮಣ್ಣನ ಹೊಲದಲ್ಲಿ ಬಹಳಷ್ಟು ದಿನ ನೆಲೆಯೂರಿದ್ದರ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥ ಆತನಿಗೆ ಕುರಿಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿಕೊಡುತ್ತಾನೆ.  
ಜನಪದ  ಕಥನ ಗೀತೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾದ ’ಉತ್ತರ ದೇವಿ’ ಗೀತೆಯಲ್ಲಿ ಕೊನೆಗೆ ಉತ್ತರೆ ಮಳೆಯಾಗಿ ಹರಿದು ಹೋದಳು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತಿದೆ.  ಇಂಥ ಕಲ್ಪನೆಗಳು ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಸದಾ ಜೀವಂತವಾಗಿರುತ್ತದೆ.  ಇಂಥ ಕಲ್ಪನೆಯ ಒಳಗೆ ಚಿತ್ತ, ಸ್ವಾತಿ, ವಿಸಾತಿ ಮಳೆಗಳು ಹೇಗೆ ಸೃಷ್ಟಿಯಾದವು ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಜುಂಜಪ್ಪನ ಕಾವ್ಯ ತನ್ನ ಲೋಕದೃಷ್ಟಿಯನ್ನು ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಸುತ್ತದೆ.  ಜುಂಜಪ್ಪನ ಅಜ್ಜಿ ಸಾತೆಮ್ಮ (ಮಾರು ಮುತ್ತಣ್ಣನ ಹೆಂಡತಿ)  ಒಬ್ಬಳಿಂದಲೇ ಸ್ವಾತಿ, ವಿಸಾತಿ ಮಳೆಗಳು ಸೃಷ್ಟಿಯಾದುದರ ವಿವರಗಳಿವೆ.  ಸಾತೆಮ್ಮ  ಹಾಗೂ ಮಾರುಮುತ್ತಣ್ಣ ತಮ್ಮ ಆಹಾರ ಶೋಧನೆ ನಡೆಸುತ್ತಾ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಮಗುವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಹಿಂದಿರುಗಿ ಬರಲಾರದಷ್ಟು ದೂರ ಹೊರಟುಹೋಗುತ್ತಾರೆ. ನಂತರ ಅವರಿಗೆ ತಾವು ಮಾಡಿದ ತಪ್ಪಿನ ಅರಿವಾಗಿ ಬೆಟ್ಟದ ಮೇಲಿಂದ ಜಾರಿ ಬಿದ್ದು ಸಾವನ್ನಪ್ಪುತ್ತಾರೆ.  ಇದೇ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಲೋಕಾರ್ಥ ಹೊರಟಿದ್ದ  ಶಿವ-ಪಾರ‍್ವತಿಯರು ಇವರನ್ನು ಮತ್ತೆ ಜೀವಂತವಾಗಿಸುತ್ತಾರೆ.  ಆದರೆ ಇಬ್ಬರೂ ಬದುಕಲು ತಿರಸ್ಕರಿಸುತ್ತಾರೆ.  ಆಗ ಶಿವನು ಸಾತೆಮ್ಮನ ದವಡೆಯ ಒಂದು ಭಾಗದಲ್ಲಿ ವಿಷ ಮತ್ತೊಂದು ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮುತ್ತು-ರತ್ನ ಇರುವುದನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ, ವಿಷವಿರುವ ದವಡೆಯಿಂದ  ವಿಸಾತಿ; ಮುತ್ತು ರತ್ನವಿರುವ ದವಡೆಯಿಂದ ಸ್ವಾತಿ ಮಳೆಯಾಗಿ ಹೋಗೆಂದು ವರಕೊಡುತ್ತಾನೆ. ಇಲ್ಲಿಯ ವಿಚಾರಗಳಿಂದ ಕೆಲ ಮಹತ್ವದ ಸಂಗತಿಗಳು ಹೊಳೆಯುತ್ತವೆ.  ವಿಷಾತಿ ಮಳೆ ಬಂದರೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕ್ರಿಮಿ ಕೀಟಗಳು, ಹುಳ-ಹುಪ್ಪಡಿಗಳು ನಾಶವಾಗುತ್ತವೆ.  ಹಾಗೆಯೇ ಸ್ವಾತಿ ಮಳೆ ಬಂದರೆ ಸಮುದ್ರಗಳಲ್ಲಿ  ಮುತ್ತು ರತ್ನ ತುಂಬಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆ ಇದೆ. ಕಾವ್ಯವೂ ಇದನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸುತ್ತದೆ.  ಬೆಳೆಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ಮನುಷ್ಯ ಕುಲವನ್ನು ವಿಷ ಜಂತುಗಳಿಂದ ಕಾಪಾಡುವ, ಇಡೀ ಭೂ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಮುತ್ತು ರತ್ನದ ಹೊಳೆ ಹರಿಸುವ ಮಹತ್ವದ ಕೆಲಸಗಳ ಹಿಂದೆ ಗೊಲ್ಲ ಮಹಿಳೆಯೊಬ್ಬಳಿದ್ದಾಳೆಂಬುದು ಇಲ್ಲಿಯ ಆಶಯ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಚಿತ್ತ ಮಳೆಯೊಂದು ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗಿದೆ.  ಅದರ ಜೊತೆಗೂ ಗೊಲ್ಲ ಮಹಿಳೆಯೊಬ್ಬಳಿದ್ದಾಳೆ.  ಆದರೂ ಇದು ಜನಪರವಾಗಿ ಉಳಿಯುವುದಿಲ್ಲ.   ಏಕೆಂದರೆ ಗೊಲ್ಲರ ಪೂಜಾರಿ ಚಿತ್ತಯ್ಯನ ಮಗಳಾದ ಚಿನ್ನಮ್ಮ , ಒಮ್ಮೆ ಜುಂಜಪ್ಪನ ತಾಯಿಯ ಶೀಲವನ್ನು ಶಂಕಿಸಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾಳೆ. ಆಗ ಜುಂಜಪ್ಪ  ’ನೀನು ನಮ್ಮ ತಾಯಿಯನ್ನು ಹಿಯಾಳಿಸಿ ಸ್ವಾಟೆಗೆ ತಿವುದು ಬಯ್ದಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ನೀನು ಯಾವಾಗಲೂ ಸೋನೆ ಮಳೆಯಾಗಿ ಹೋಗಿ ಜನರ ಹತ್ತಿರ ತೀರಾ ಹೊಲಸು ಮಾತುಗಳಿಂದ ಬೈಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಹಾಗೆ ಮಾಡುತ್ತೇನೆ, ಎನ್ನುತ್ತಾ ಆಕೆಗೆ ಚಿತ್ತ ಮಳೆಯಾಗಿ ಹರಿದು ಹೋಗೆಂದು ಶಾಪವಿಕ್ಕುತ್ತಾನೆ.’ ಚಿನ್ನಮ್ಮ ಚಿತ್ತೆ ಮಳೆಯಾಗುತ್ತಾಳೆ.
ಕುರಿ ಮತ್ತು ಮಳೆಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ ಜುಂಜಪ್ಪ ನಂತರ ಕೆಲವು ಊರುಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಮಾಡಿದ ಬಗ್ಗೆ ಕಾವ್ಯ ಸ್ವಾರಸ್ಯಕರವಾಗಿ ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ.  ಜುಂಜಪ್ಪ  ಮತ್ತು  ಆತನ ಪರಿವಾರದವರು (ರಂಗಪ್ಪ, ಭೂತಪ್ಪ, ಮೊದಲಾದವರು) ತಾಳೇದುರಿಗಿಯನ್ನು ಕೊಂದು ಮರಳುತ್ತಿರುವಾಗ ಕೆಲವು ಊರುಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತಾರೆ.  ಅವುಗಳೆಂದರೆ ಮೊಸರು ಕುಂಟೆ,ತುಪ್ಪದಕೋಣ, ಸಾಕ್ಷಿಪಾಳ್ಯ, ನಿಂಬೆಮರದಹಳ್ಳಿ ಮೊದಲಾದವು. ಭೂತಪ್ಪನಿಗೆ ತುಪ್ಪ, ಮೊಸರು ಮಾಡಿ ಉಣಿಸಿದ್ದರ eಪಕಾರ್ಥ ತುಪ್ಪದ ಕೋಣ, ಮೊಸರು ಕುಂಟೆ ಎಂಬ ಸ್ಥಳಗಳು ಸೃಷ್ಟಿಯಾದರೆ; ಈ ಘಟನೆಗಳಿಗೆ  ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿ ಸಾಕ್ಷಿಪಾಳ್ಯ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗುತ್ತದೆ.  ಈಗಲೂ ಈ ಸ್ಥಳಗಳಿದ್ದು ಇವುಗಳಿಗೆ ಬೇರೆಯದೇ ಆದ ಸ್ಥಳ ಪುರಾಣಗಳಿರಬಹುದು. ಊರುಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ ನಂತರ ಕೆಲವು ದೇವರುಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.  ಭೂತಪ್ಪ  ಹಟ್ಟಿಮಾರಮ್ಮ  ಮೊದಲಾದ ದೈವಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ್ದಲ್ಲದೆ, ತಾಳೇದುರುಗಿಯ  ಪ್ರಭೆಯಿಂದಾಗಿ ಕೆಲವಾರು ದೈವಗಳಿಗೆ ಪೂಜೆಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯೂ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಜನಪದ  ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳ ಪ್ರಕಾರ  ಜಗತ್ತಿಗೆ ಮೂರು ಲೋಕಗಳಿವೆ.  ಅವು ದೇವಲೋಕ, ಭೂಲೋಕ, ಪಾತಾಳಲೋಕ. ದೇವಲೋಕ ಆಕಾಶದಲ್ಲಿರುವಂತಹದ್ದು, ದೇವರು ವಾಸಿಸುವ ಕೈಲಾಸ, ವೈಕುಂಠ ಮೊದಲಾದ ಸ್ಥಳಗಳಿರುವುದು ಅಲ್ಲಿಯೆ. ಭೂಲೋಕ, ಇದು ನರರಲೋಕದ ದೈವಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಉಳಿದೆಲ್ಲ ಪ್ರಾಣಿ-ಪಕ್ಷಿ-ಸಸ್ಯ ಸಂಕುಲಗಳ ವಾಸಸ್ಥಾನ. ಪಾತಾಳಲೋಕ, ಕೆಳಲೋಕ. ಇದರ ಬಗ್ಗೆ ಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ವಿವರವಾದ ಮಾಹಿತಿ ಸಿಗುವುದಿಲ್ಲ.  ಆದರೂ ಕೆಲವೊಬ್ಬರ ಸಾವಿನ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಸಂಭಾಷಣೆಗಳನ್ನು  ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ಗಮನಿಸಿದರೆ ಅದರ ಅರ್ಥ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗುತ್ತಾ ಹೋಗುತ್ತದೆ.  ಜುಂಜಪ್ಪನ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ  ಅಂಬೆರಾಯ ಮತ್ತು ತುಂಬೇರಾಯ, ಜುಂಜಪ್ಪನ ತಾಯಿ ಚಿನ್ನಮ್ಮ ಅವರುಗಳು ಕಾಲುಬೆರೆಸಿ ಕೈಲಾಸಕ್ಕೋಗುವ ಆಶಯ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುತ್ತಾರೆ.  ಮಂಟೇಸ್ವಾಮಿ, ಜುಂಜಪ್ಪ  ಅವರುಗಳು ಸಹ ಪಾತಾಳಲೋಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬಗ್ಗೆ ಆಲೋಚಿಸುತ್ತಾರೆ.  ಮಂಟೇಸ್ವಾಮಿಯಂತೂ ತನ್ನ ಜೀವ ಸಮಾಧಿಗೆ ಬೇಕಾದ ಸಿದ್ಧತೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಹಲವಾರು ಹೋರಾಟಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದಾನೆ.  ಇವೆಲ್ಲ ಪಾತಾಳಲೋಕಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದವು. ಆದ್ದರಿಂದ ಇದು ಸವಾಲಿನ ಜಗತ್ತು ಎಂಬುದು ಅರ್ಥವಾಗುತ್ತದೆ.  ಇಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು ಕಾಲುಬೆರೆಸಿ ಕೈಲಾಸಕ್ಕೆ ಹೋಗುವುದು ಸ್ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಮುಕ್ತಿ ಪಡೆಯುವುದಕ್ಕಾಗಿ.  ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ನಾಯಕರು ಮಾತ್ರ ಇನ್ನಷ್ಟು   ಛಲದಿಂದ ಪಾತಾಳಲೋಕಕ್ಕೆ ತೆರಳಲು ಸಾಹಸ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ.  ಇವರು ನರಲೋಕದ ಬದುಕು ಸಾಕೆನಿಸಿ ಪಾತಾಳಲೋಕದ ಕಡೆಗೆ ಮುಖಮಾಡುತ್ತಾರಾದರೂ, ಪಾತಾಳಲೋಕದಲ್ಲಿ ಶಾಂತವಾಗಿ ಕೂರುವ ಕನಸು ಕಾಣುವುದಿಲ್ಲ.  ಜುಂಜಪ್ಪ ನಂತವರು ಶಿವನ ಅನುಗ್ರಹದಿಂದ ಭೂಮಿಗೆ ಬಂದು ಮತ್ತೆ ಮೇಲಕ್ಕೆ ಬರುವೆವೆಂದು ಅಭಯಕೊಟ್ಟವರು.  ಆದರೂ ಕೊನೆಗೆ ಶಿವನಿಗೆ ಕೊಟ್ಟ ಅಭಯವನ್ನೂ ಮೀರಿ ಪಾತಾಳಲೋಕಕ್ಕೆ ಹೊರಡುವುದು ಅತ್ಯಂತ ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿದೆ. 
ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಪುರಾಣಗಳ ನಾಯಕರು ಶಿವನಿಂದ ಶಿಕ್ಷಿತರಾಗಿಯೋ ಅಥವಾ ಭೂಲೋಕವನ್ನು ಶುದ್ಧೀಕರಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿಯೋ ಭೂಮಿಗೆ ಬಂದವರು. ಇವರು ಯಾವುದೇ ಕಾರಣಕ್ಕೂ ಶಿವನ ಅಭಯವನ್ನು ಮೀರಲಾರರು.  ನಂತರ ದೇವಲೋಕಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ಮುಕ್ತಿ ಹೊಂದುವುದು ಇವರ ರೂಢಿ.  ಇದು ಬದುಕಿಗೆ ತೋರುವ ಪಲಾಯನವಾದವೇ ಆಗಿದೆ.  ಆದರೆ,  ದೇವಲೋಕಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ಹತ್ತರಲ್ಲಿ ಹನ್ನೊಂದು ಆಗುವ ಮನಸ್ಸು ಜನಪದ ನಾಯಕರದಲ್ಲ.  ಹಾಗಾಗಿ ಇವರು ಭೂ ಲೋಕದಲ್ಲಿಯೇ  ದೇವರಾಗಬೇಕು (ಸ್ಥಾಪಿತ ದೈವಗಳಂತಲ್ಲ) ಎಂದು ಬಯಸುತ್ತಾರೆ.  ಇವರು ದೇವರಾಗಬಯಸುವುದು ಸಹ ಪಾತಾಳಲೋಕಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ಜೀವ ಸಮಾಧಿಯಾಗುವ ಮೂಲಕ. ಜೀವ ಸಮಾಧಿಯ ಈ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ಪಾತಾಳಲೋಕಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕೆಂಬ ಅವರ ಲೋಕ ದೃಷ್ಟಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ.  ಸಮಾಧಿಯಾಗುವುದೆಂದರೆ ದೇವರಾಗುವುದೆಂದೂ ಅರ್ಥವಾಗುತ್ತದೆ.  ಸಮಾಧಿಯಾಗುವುದರ ಮೂಲಕ ಭೂಲೋಕಕ್ಕೆ ಸ್ಫೂರ್ತಿಯಾಗಿ, ಪಾತಾಳಲೋಕಕ್ಕೆ ಪ್ರಜೆಯಾಗಿ ಹೋಗಬೇಕೆಂಬುದೇ ಇಲ್ಲಿಯ ಆಶಯ. ಜೇನು ಕುರುಬರಂತಹ ಕೆಲವು ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಪಾತಾಳಲೋಕವೆಂದರೆ ನರಕಲೋಕವೆಂದೂ ಭಾವಿಸಿದ್ದಾರೆ. (ಗಂಗಾಧರ ದೈವಜ್ಞ, ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮಾಜ ಹುಟ್ಟು ಸಾವಿನ ನಡುವೆ, ಪುಟ: ೬) ಬದುಕನ್ನು ಸದಾಕಾಲ ಸವಾಲೆಂಬಂತೆ ಸ್ವೀಕರಿಸುವ ಸಮುದಾಯಗಳಿಗೆ ದೇವಲೋಕಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ಸ್ವರ್ಗ ಪಡೆದು ಮುಕ್ತಿ ಹೊಂದುವ ಇರಾದೆ ಇಲ್ಲದೇ ಇರುವುದು ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ.  ಸಮಾಧಿಯಾಗುವುದರ ಮೂಲಕ ಮಣ್ಣಿನ ಜನರೊಡನೆ ಬದುಕಲು ಬಯಸುವ ಇವರು ಜೀವ ಸಮಾಧಿಯಾಗಬೇಕೆಂದು ಬಯಸುತ್ತಾರೆ.  ಸಮಾಧಿ ಕಲ್ಪನೆ ಹಲವಾರು ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ.  ವಿಶೇಷವಾಗಿ  ಇಸ್ಲಾಂ ಧರ‍್ಮದಲ್ಲಿ ಮರಣದ ನಂತರ ಸಮಾಧಿಯಾಗಿರುವಾತ ಪ್ರಳಯವಾಗುವವರೆಗೂ ಅಲ್ಲಿಯೇ ಇರುತ್ತಾನೆ.  ಪ್ರಳಯದ ದಿನ ಆತನನ್ನು ಬದುಕಿಸಿ, ಪರೀಕ್ಷಿಸಿ ನೇರವಾಗಿ ದೇವಲೋಕಕ್ಕೆ ಕರೆದೊಯ್ಯಲಾಗುತ್ತದೆಂದು ನಂಬುತ್ತಾರೆ. (ಸೋಮಶೇಖರ ಇಮ್ರಾಪುರ, (ಸಂ.) ಜಾನಪದ ಸಾಹಿತ್ಯ ದರ್ಶನ - ೧೫, ಪುಟ: ೧೦೪)  ಇಂಥಲ್ಲಿ   ಸ್ವರ್ಗ ಪಡೆಯಲು ಕಾಯ್ದು  ಕೂರುವ  ಸ್ಥಳವೇ ಸಮಾಧಿ ಎಂಬರ್ಥವಿದೆ.  ಈ ರೀತಿಯ   ಮನೋಭಾವ   ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳನ್ನು  ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಸಿದ  ಗಾಯಕರಿಗಾಗಲಿ, ಸಮುದಾಯಗಳಿಗಾಗಲಿ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ನಾಯಕರಿಗಾಗಲೀ ಇಲ್ಲ.  ಭೂಲೋಕದ ಜನರನ್ನು ಸದಾ ಎಚ್ಚರದಿಂದಿಡುವ ಶಕ್ತಿಕೇಂದ್ರ ಇದೆಂಬುದೇ ಇವರ ಬಲವಾದ ನಂಬಿಕೆ.  
ಜನಪದ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಪುನರ್ ಜನ್ಮದ ಬಗೆಗೆ ನಂಬುಗೆಯಿಲ್ಲ.  ಆದರೂ ಸತ್ತಂತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಬದುಕಿಸುವ ಆಶಯಗಳುಂಟು.  ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲೂ ಈ ತರಹದ ಸಂಗತಿಗಳಿವೆ. ಮಂಟೇಸ್ವಾಮಿ ಸತ್ತ ಹೆಣ್ಣು ಮಗಳನ್ನು ಬದುಕಿಸಿ ತನ್ನ ಶಿಶು ಮಗಳಾಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ.  ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ನಾಯಕರಿಗೆಲ್ಲರಿಗೂ ಇಂಥ ಶಕ್ತಿಯಿದೆ.  ಜೊತೆಗೆ ಈ ನಾಯಕರ ಸಾಹಸಗಳನ್ನು ಕೊಂಡಾಡುವ ಗಾಯಕ ವರ್ಗಕ್ಕೂ ಈ ಕಲ್ಪನೆ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ. ಹೀಗಿರುವುದರಿಂದಲೇ ಅನೇಕ ಜನ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ನಾಯಕರು ಮಧ್ಯ ವಯಸ್ಸಿಗೆ ಮಡಿದರೂ ನಂತರ ಬದುಕಿ ಅವರ ಕೆಲಸ ಕಾರ‍್ಯಗಳನ್ನು ಪೂರ್ತಿಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ.  ಇದು ಗಾಯಕರ ಬಹುದೊಡ್ಡ ಆಶಯ.  ಇದಕ್ಕೆ ’ಜುಂಜಪ್ಪ ಕಾವ್ಯ’ ಉತ್ತಮ ಉದಾಹರಣೆ.  ಜುಂಜಪ್ಪ ತನ್ನ ಸೋದರ ಮಾವಂದಿರು ಇಕ್ಕಿದ ಮದ್ದನ್ನು ತಿಂದು ಮಡಿದರೂ  ಕೊನೆಗೆ ಶಿವನ ಶಕ್ತಿಯಿಂದ ಬದುಕಿ ತನ್ನ ಸೋದರ ಮಾವಂದಿರನ್ನು ಕೊಲ್ಲುತ್ತಾನೆ.  ಗಾಯಕರ ಇಂಥ ಕಲ್ಪನೆ ನಾಯಕರ ಶಕ್ತಿ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಕ್ಕಿಂತ ಹಿರಿದು. ಏಕೆಂದರೆ ತಮ್ಮ  ನಿಜ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಸಾಧಿಸಲಾಗದ್ದನ್ನು ಕಾವ್ಯಗಳ ಮೂಲಕ ಸಾಧಿಸಿದ್ದಾರೆ.  ಗಾಯಕರಲ್ಲಿರುವ ಆಳುವ ವರ್ಗಗಳ ಬಗೆಗಿನ ಅಸಹನೆ ಇಂಥ ಅದ್ಭುತ ಕಲ್ಪನೆಗಳ ಸೃಷ್ಟಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ.  
ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪ್ರತಿಮೆಯಾಗಿ ಹುಲಿ
ಜನಪದ ಸಾಹಿತ್ಯ ಸೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಬಹುದೊಡ್ಡ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪ್ರತಿಮೆಯಾಗಿ ಬಳಕೆಯಾಗಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ :  ಮ್ಯಾಸ ನಾಯಕರ ಗಾದ್ರಿಪಾಲನಾಯಕ ಹುಲಿಯೊಡನೆ ನಡೆಸಿದ ಹೋರಾಟ, ಗೋವಿನ ಹಾಡಿನ ಹುಲಿಯೊಂದಿಗಿನ ಪುಣ್ಯಕೋಟಿಯ ಜಗಳ, ಕಾಡುಗೊಲ್ಲರ ಮೈಲಣ್ಣ ಮತ್ತು ಹುಲಿಯ ಸಂಘರ್ಷ, ಮಲೆಯ ಮಾದೇಶ್ವರ ಕಾವ್ಯದ ಮಾದೇಶ್ವರ ಹುಲಿಯನ್ನು ವಾಹನ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿರುವುದು, ರಾಮೋಜಿ ಹುಲಿಯೊಡನೆ ಹೋರಾಟ, ಗೊಂಡರಲ್ಲಿಯ ಹುಲಿ ಪೂಜೆ, ಚರಿತ್ರೆಯ ಸಳ ಮತ್ತು ಹುಲಿಯ ನಡುವಿನ ಯುದ್ಧ ಮತ್ತು ಹುಲಿಯೊಡನೆ ಟಿಪ್ಪುವಿನ ಹೋರಾಟಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಮಾ ವಿಧಾನದ ತಾತ್ವಿಕತೆಯ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಪರಿಶೀಲಿಸಿದರೆ ಈ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ನಾಯಕರು ಹೋರಾಡಿದ್ದು ಹುಲಿಯ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲ  ಹುಲಿಯ ರೀತಿಯ ಗುಣಗಳುಳ್ಳ ಪ್ರಕೃತಿ, ಪರಿಸರದ ಜೊತೆಗೆ. ಅರಣ್ಯವಾಸಿಗಳಾದ ಸಮುದಾಯಗಳು ತಮ್ಮ  ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ  ಹಲವು ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಿವೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಆಹಾರ ವಸತಿ ಸಮಸ್ಯೆಗಳೇ ಮುಖ್ಯವಾದವುಗಳು. ಈ ಸಂದರ್ಭಗಳೆಲ್ಲೆಲ್ಲ ಪ್ರಕೃತಿಯ ಜೊತೆ ಮುಖಾಮುಖಿಯಾಗಿವೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಸಂಘರ್ಷ, ಸಂಧಾನ, ಸೋಲು ಗೆಲವು ಎಲ್ಲವು ನಡೆದಿದೆ. ಮೇಲಿನ ಉದಾಹರಣೆಗಳನ್ನೆ ಗಮನಿಸುವುದಾದರೆ, ಕಾಡುಗೊಲ್ಲರ ಮೈಲಣ್ಣ ನಡೆಸಿದ ಸಂಘರ್ಷ ಹೇಗಾದರೂ ಮಾಡಿ ಈ ಅಪಾಯದಿಂದ ಪಾರಾಗಬೇಕು ಎಂದುಕೊಂಡರೆ, ಗಾದ್ರಿಪಾಲನಾಯಕನ ಪ್ರಯತ್ನ ಪ್ರಕೃತಿಯೊಡನೆ ಸಂಧಾನ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಎಲ್ಲರೂ ಒಂದೇ ಎನ್ನುವಂತೆ ಬದುಕಬೇಕೆಂಬುದಾಗಿದೆ. ಗೊಂಡರಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಪೂಜಾ ಸಂಪ್ರದಾಯ, ಆ ಗುಂಪು ಪ್ರಕೃತಿಯ ಶಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾಗಿ ಭಕ್ತಿಯ ಭಾವದಲ್ಲಿ ಆರಾಧಿಸುವ ಕ್ರಮವಾಗಿದೆ. ಕೊನೆಗೆ ಮಾದೇಶ್ವರನು ಹುಲಿ ವಾಹನ ಮಾಡಿಕೊಂಡದ್ದು ಒಂದರ್ಥದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕೃತಿಯ ಮೇಲೆ ತಾನು ಹಿಡಿತ ಸಾಧಿಸಿದೆನೆಂಬ ಭಾವನೆ ವ್ಯಕ್ತವಾಗುತ್ತದೆ.  ಹೀಗೆ ಜನಪದ ಸಾಹಿತ್ಯ ರಚನೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡು ಬರುವ ಹುಲಿಯನ್ನು ಬರೀ ಕಾಡಿನ ಒಂದು ಕ್ರೂರ ಪ್ರಾಣಿ ಎಂದು ಭಾವಿಸದೆ ಅದನ್ನು ಒಂದು ಪ್ರತಿಮೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಿ ಆ ರಚನೆಗಳನ್ನು ಅರ್ಥ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಿದೆ.
ಮಂಟೇಸ್ವಾಮಿಯ ಕಲಿಪುರುಷನ ರೂಪ
ಮಂಟೇಸ್ವಾಮಿ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಮುಂದಿನ ಕಲಿಯುಗದ ಸ್ವರೂಪ ಹೇಗಿರುತ್ತದೆ ಎಂಬ ವಿವರಗಳು ಸಿಗುತ್ತವೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ಕಲಿಪುರುಷನ ಚಿತ್ರಣವಿದೆ. ಅದು ನಮ್ಮ ಜನಪದ ಕವಿಗಳ ಪ್ರತಿಮಾ ಸೃಷ್ಟಿಯ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಕಲಿ ಪುರುಷನ ಸ್ವರೂಪ ಹೀಗಿದೆ : ಕಲಿ ಮನುಷ್ಯ ತನ್ನ ಹೆಂಡತಿಯನ್ನು ಹೆಗಲ ಮೇಲೆ ಕೂರಿಸಿಕೊಂಡು, ಬಲದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ತಾಯಿಯನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಂಡು ಹೆಂಡತಿಯ ಚಪ್ಪಲಿಯನ್ನು ತಲೆ ಮೇಲೆ ಹೊರಿಸಿಕೊಂಡು, ತಾನು ಮೆಡುವ ಚಪ್ಪಲಿಯನ್ನು ಆಕೆಯ ಮಡಿಲಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಿಸಿಕೊಂಡು, ತಾವು ವೀಳ್ಯ ಹಾಕಿಕೊಂಡು ಉಗಿಯುವ ಪಿಕಿದಾನಿಯನ್ನು ಹಿಡಿಸಿಕೊಂಡು; ಎಡದಲ್ಲಿದ್ದ ತಂದೆಯ ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ತಮ್ಮ ಮಲಗುವ ಮಂಚ, ಹಾಸಿಗೆ ಮತ್ತು ದಿಂಬುಗಳನ್ನು ಹೊರಿಸಿಕೊಂಡು ಬರುತ್ತಿರುವುದು ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ. ಈತ ಮೇಲಿನ ಉಡುಗೆಯನ್ನು ಕೆಳಗೆ, ಕೆಳಗಿನ ಉಡುಗೆಯನ್ನು ಮೇಲೆ ಧರಿಸಿದ್ಧ. ಹಾಗೆಯೇ ಹೊಂದು ಮುಂದಾಗಿ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ. ಕಲಿಪುರುಷನ ಈ ಪ್ರತಿಮೆ ಮುಂದೆ ಬರಲಿರುವ ಕಲಿಗಾಲದ ವಿಕೃತಿಗಳನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತದೆ.
ಹೀಗೆ ಜನಪದ ಕವಿಗಳು ತಮ್ಮ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ತಮಗೆ ಗೊತ್ತಿರುವ ಭಾಷೆಯ ಮಿತಿಯಲ್ಲೇ ಅದ್ಭುತ ಉಪಮೆ, ರೂಪಕ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಮೆಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವುಗಳನ್ನು ಅರ್ಥೈಯಿಸುವುದರ ಮೂಲಕವೇ ಜಾನಪದ ರಚನೆಗಳನ್ನು ಅರ್ಥ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಿದೆ. ಇದು ನಿಜವಾದ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಜಾನಪದವನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಕ್ರವಾಗಿದ್ದು, ಆ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸುವ ಸೂಕ್ತಮಾರ್ಗವೂ ಆಗಿದೆ.
ಪರಾಮರ್ಶನ
೧. ತಪೋನಂದನ, ಕುವೆಂಪು, ಉದಯರವಿ ಪ್ರಕಾಶನ, ಮೈಸೂರು
೨. ರಸೋ ವೈಸಃ, ಕುವೆಂಪು, ಉದಯರವಿ ಪ್ರಕಾಶನ, ಮೈಸೂರು
೩. ಮಂಟೇಸ್ವಾಮಿ, (ಸಂ) ಹಿ.ಚಿ. ಬೋರಲಿಂಗಯ್ಯ, ೧೯೯೭, ಕನ್ನಡ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ, ಹಂಪಿ
೪. ಜುಂಜಪ್ಪ,  (ಸಂ) ಚಲುವರಾಜ, ೧೯೯೭,  ಕನ್ನಡ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ, ಹಂಪಿ
೫. ಗಾದ್ರಿಪಾಲನಾಯಕ, (ಸಂ) ವಿರುಪಾಕ್ಷಿ ಪೂಜಾರಹಳ್ಳಿ, ೧೯೯೯, ಕನ್ನಡ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ, ಹಂಪಿ
೬. ಅರವಿಂದ ಮಾಲಗತ್ತಿ, ಪುರಾಣ ಜಾನಪದ ಮತ್ತು ದೇಶೀವಾದ,  ೧೯೯೯, ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಿಷತ್, ಬೆಂಗಳೂರು
೭. ಡಿ. ಆರ್.ನಾಗರಾಜ, ಅಲ್ಲಮ ಪ್ರಭು ಮತ್ತು  ಶೈವ ಪ್ರತಿಭೆ, ೨೦೦೦, ಅಕ್ಷರ ಪ್ರಕಾಶನ, ಹೆಗ್ಗೋಡು
೮. ಎಂ.ಬಿ.ನೇಗಿನಹಾಳ, ಮೈಲಾರಲಿಂಗ-ಖಂಡೋಬ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಅಧ್ಯಯನ,೧೯೯೨,ಕರ್ನಾಟಕ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ, ಧಾರವಾಡ
೯. ಗಂಗಾಧರ ದೈವಜ್ಞ, ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮಾಜ ಹುಟ್ಟು ಸಾವಿನ ನಡುವೆ, ೨೦೦೦, ಪ್ರಸಾರಾಂಗ, ಕನ್ನಡ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ, ಹಂಪಿ
೧೦. ಸೋಮಶೇಖರ ಇಮ್ರಾಪುರ,(ಸಂ.)ಜಾನಪದ ಸಾಹಿತ್ಯ ದರ್ಶನ-೧೫, ೧೯೯೪, ಕರ್ನಾಟಕ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ, ಧಾರವಾಡ

ಚಿತ್ರದುರ್ಗದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಸರಣಿ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಜಯಂತಿ ಯ ಸಮಾರೋಪ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ ಅಧ್ಯಕ್ಷೀಯ ಭಾಷಣ ಎಂಬ ಹೆಸರಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡಿದ ಮಾತುಗಳು *

ಡಾ. ಎಸ್.ಎಂ. ಮುತ್ತಯ್ಯ

ಡಾ.ಬಿ.ಆರ್.ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ತಮ್ಮ ಕೊನೆಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಚಳವಳಿ ಹಾಗೂ ಜನರು ತಲುಪಿರುವ ಅವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಕುರಿತು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳನ್ನು ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದರ ಮೂಲಕ ನನ್ನ ಮಾತುಗಳನ್ನು* ಆರಂಭಿಸುತ್ತೇನೆ.

೧. "ನನ್ನ ದುಖಃಕ್ಕೆ ಕಾರಣ, ನನ್ನ ನೋವಿನ ಮೂಲ ನಿಮಗೆ ಅರ್ಥವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಕೊರೆಯುತ್ತಿರುವ ಮೊದಲ ಚಿಂತೆ ನನ್ನ ಜೀವಿತದಲ್ಲಿ ನನ್ನ ಜೀವನದ ಗುರಿಯನ್ನು ಮುಟ್ಟಲಾಗಲಿಲ್ಲವಲ್ಲ ಎಂಬುದು. ಏಕೆಂದರೆ ನನ್ನ ಜೀವಿತದ ಅವಧಿಯಲ್ಲೇ ನನ್ನ ಜನರು ಈ ದೇಶದ ಆಳುವ ವರ್ಗವಾಗುವುದನ್ನು ನಾನು ನೋಡಬಯಸಿದ್ದೆ. ರಾಜಕೀಯ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಸಮಾನತೆಯ ಅಧಾರದ ಮೇಲೆ ಇತರರ ಜೊತೆ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ನಾನು ಬಯಸಿದ್ದೆ. ಆದರೆ ಅಂತಹ ಸಾಧ್ಯತೆ ನನಗೀಗ ಕಾಣುತ್ತಿಲ್ಲ. ಅದೂ ಅಲ್ಲದೆ ಅಂತಹ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ನಾನೇ ಮಾಡೋಣವೆಂದರೆ ನಾನೂ ಕೂಡ ಈಗ ಅನಾರೋಗ್ಯದ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ನಿಶ್ಯಕ್ತ ಮತ್ತು ನಿರಾಶನಾಗಿದ್ದೇನೆ" 

೨. "ಹಾಗೆ ಹೇಳುವುದಾರೆ ನಾನು ಇದುವರೆವಿಗೆ ಏನನ್ನು ಸಾಧಿಸಿ ಪಡೆದಿರುವೆನೋ ಆ ಸಾಧನೆಯ ಫಲವನ್ನು ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದ ನನ್ನ ಸಮುದಾಯದ ಕೆಲವೇ ಕೆಲವು ಮಂದಿ ಅನುಭವಿಸಿ ಮಜಾ ಮಾಡುತಿದ್ದಾರೆ. ತಮ್ಮ ಇನ್ನಿತರ ಶೋಷಿತ ಸಹೋದರರ ಬಗ್ಗೆ ಅವರು ಯಾವುದೇ ಅನುಕಂಪ, ಕಾಳಜಿ ತೋರುತ್ತಿಲ್ಲ. ತಮ್ಮ ಈ ವಂಚನೆಯ ಕ್ರಿಯೆಯಿಂದಾಗಿ ಒಂದು ರೀತಿಯಲಿ ಅವರು ಅಯೋಗ್ಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ವೈಯಕ್ತಿಕ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಯನ್ನಷ್ಟೆ ಸಾಧಿಸಿಕೊಂಡು ತಮ್ಮಷ್ಟಕ್ಕೆ ಬದುಕುವ ಅವರು ಒಂದರ್ಥದಲಿ ನನ್ನ ಎಲ್ಲಾ ನಿರೀಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ಹುಸಿಗೊಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರಲ್ಲಿ ಯಾರೂ ಕೂಡ ಸಮುದಾಯದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಲು ಮುಂದೆ ಬರುತ್ತಿಲ್ಲ. ಒಟ್ಟಾರೆ ಅವರು ವಿನಾಶದ ಹಾದಿಯತ್ತ ಸಾಗುತ್ತಿದ್ದಾರೆ"

೩. "ನನ್ನ ನಂತರ, ನನ್ನ ಜೀವತದ ಅವಧಿಯಲ್ಲೇ ಶೋಷಿತ ಸಮುದಾಯದ ಮಧ್ಯೆದಿಂದ ಬರುವವರೊಬ್ಬರು ನನ್ನ ಈ ಚಳುವಳಿಯನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸುವರೆಂದು ನಾನು ಬಯಸಿದ್ದೆ. ಆದರೆ ಈ ಸಂಧರ್ಭದಲಿ ಅಂತಹವರಾರೂ ನನಗೆ ಕಾಣುತ್ತಿಲ್ಲ! ನನ್ನ ಸಹಪಾಠಿಗಳಲ್ಲಿ ಯಾರಲ್ಲಿ ನಾನು ಈ ಚಳುವಳಿಯನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸುವರೆಂದು ನಂಬಿಕೆ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವಾಸವಿರಿಸಿದ್ದೆನೊ ಅವರು ತಮ್ಮ ಮೇಲೆ ಬೀಳಬಹುದಾದ ಈ ಅಗಾಧ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಗಮನ ಹರಿಸುತ್ತಿಲ್ಲ. ಬದಲಿಗೆ ಅವರು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮಲ್ಲೇ ನಾಯಕತ್ವ ಮತ್ತು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕಾಗಿ ಕಚ್ಚಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ನಿಜ ಹೇಳಬೇಕೆಂದರೆ ಈ ದೇಶಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ನನ್ನ ಜನತೆಗೆ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಬೇಕೆಂಬ ಅಧಮ್ಯ ಆಸೆ ನನಗೆ ಇನ್ನೂ ಇದೆ. ಆದರೆ? ಪೂರ್ವಾಗ್ರಹಪೀಡಿತ, ಜಾತಿ ಎಂಬ ರೋಗವನ್ನು ಹೊದ್ದುಕೊಂಡಿರುವ ಜನರೇ ತುಂಬಿರುವ ಈ ದೇಶದಲ್ಲಿ? ನನ್ನಂತಹವರು ಜನಿಸುವುದು ಮಹಾಪಾಪ. ಹಾಗೆಯೇ ಈಗಿರುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ದೇಶಕ್ಕೆ ಸಂಬಧಪಟ್ಟಂತೆ ಯಾರಾದರೊಬ್ಬರು ತಮ್ಮ ವಯಕ್ತಿಕ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ಮಂಡಿಸುವುದು ತುಂಬಾ ಕಷ್ಟ. ಏಕೆಂದರೆ ಇಲ್ಲಿಯ ಜನರು ಈ ದೇಶದ ಪ್ರಧಾನಿ(ನೆಹರು)ಗೆ ಒಗ್ಗದಂತಹ ಯಾವುದೇ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಕೇಳುವ ತಾಳ್ಮೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ. ಹೀಗೇ ಆದರೆ ಈ ದೇಶ ಇನ್ನೆಲ್ಲಿಗೆ ಹೋಗಿ ಮುಳುಗುತ್ತದೆಯೋ!" 

೪. "ನಾನಕ್ ಚಂದ್, ನನ್ನ ಜನರಿಗೆ ಹೇಳು, ನಾನು ಇದುವರೆವಿಗೂ ಏನನ್ನು ಸಾಧಿಸಿರುವೆನೋ ಅದನ್ನು ನನ್ನ ಜೀವನಪರ್ಯಂತ ನನ್ನ ಶತ್ರುಗಳ ಜೊತೆ ಕಾದಾಡುತ್ತಾ, ಅನಿಯತ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಾ, ನಿರಂತರ ನೋವನ್ನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತಾ ಪಡೆದಿದ್ದೇನೆ. ತುಂಬಾ ಶ್ರಮವಹಿಸಿ ನಾನೀ ಹೋರಾಟದ ರಥವನ್ನು ಈಗ ಅದು ಎಲ್ಲಿದೆಯೋ ಅಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ತಂದಿದ್ದೇನೆ. ಏನೇ ಅಡೆತಡೆ ಬರಲಿ, ಅದರ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಎಂತಹದ್ದೇ ಏರುಪೇರುಗಳಾಗಲೀ, ತೊಂದರೆಗಳಾಗಲೀ ಆ ಹೋರಾಟದ ರಥ ಮುನ್ನಡೆಯಲೇ ಬೇಕು. ಅಕಸ್ಮಾತ್ ಈ ರಥವನ್ನು ನನ್ನ ಜನ ಮತ್ತು ನನ್ನ ಸಹಪಾಠಿಗಳು ಮುನ್ನಡೆಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದಿದ್ದರೆ ಈಗ ಅದು ಎಲ್ಲಿದೆಯೋ ಅದನ್ನು ಅಲ್ಲಿಯೇ ಇರಲು ಬಿಡಬೇಕು. ಯಾವುದೇ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿಯೂ, ಯಾವುದೇ ಕಾರಣಕ್ಕೂ ಅದನ್ನು ಹಿಂದೆ ಸರಿಯಲು ಬಿಡಬಾರದು. ನನ್ನ ಅನಾರೋಗ್ಯದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಇದು ನನ್ನ ಜನರಿಗೆ ನಾನು ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಸಂದೇಶ. ಬಹುಶಃ ನನ್ನ ಕೊನೆಯ ಸಂದೇಶ. ‘ಇದನ್ನು ನೀನು ಅವರಿಗೆ ಹೇಳು...’, ‘ಹೋಗು... ಅವರಿಗೆ ಹೇಳು...’, ‘ಹೋಗು... ಅವರಿಗೆ ಹೇಳು..."(* ಬಾಬಾಸಾಹೇಬರ ಆಪ್ತಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ ಸರ್ ನಾನಕ್‌ಚಂದ್ ರತ್ತು,   "ಐಚಿsಣ ಜಿeತಿ ಥಿeಚಿಡಿs oಜಿ ಆಡಿ. ಂmbeಜಞಚಿಡಿ") 

ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರ ಮೇಲಿನ ಮಾತುಗಳಿಂದ ವ್ಯಕ್ತವಾಗುವ ಸಂಗತಿಗಳು

೧. ನಾನು ನನ್ನ ಗುರಿ ತಲುಪಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ ಎನ್ನುವ ಕೊರತೆ. ಅದನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಲು ಬೇಕಾದ ವಯಸ್ಸು ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯ ನನ್ನ ಬಳಿ ಇಲ್ಲವಲ್ಲ ಎಂಬ ನಿರಾಸೆ

೨. ನನ್ನ ಹೋರಾಟದ ಫಲವಾಗಿ ದಕ್ಕಿದ ಕೆಲವಾದರೂ ಫಲಗಳನ್ನು ಪಡೆದು ತಮಗೆ ತಾವೇ ಸುಖ ಪಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರಿಗೆ ತಮ್ಮ ಹಿಂದಿರುವ ಜನರ ಬಗ್ಗೆ ಯಾವುದೇ ಕಾಳಜಿ ಇಲ್ಲ. ಹಾಗಾಗಿ ಅವರು ಹಾದಿತಪ್ಪಿದ ಅಯೋಗ್ಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ

೩. ನನ್ನ ನಂತರ ಚಳುವಳಿಯನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸುವರು ಅಂದುಕೊಂಡಿದ್ದ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಇದರ ಬಗ್ಗೆ ಕಾಳಜಿ ವಹಿಸುತ್ತಿಲ್ಲ. ಬದಲಿಗೆ ಅಧಿಕಾರಕ್ಕಾಗಿ ಕಿತ್ತಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಅಂತಹ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಇರುವ ಯಾವ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಕಾಣುತ್ತಿಲ್ಲ

೪. ನಾನು ಚಳವಳಿಯನ್ನು ಬಹಳ ಕಷ್ಟಪಟ್ಟು ನನ್ನ ಜೀವನವಡೀ ಶತೃಗಳ ಜೊತೆ ಹೋರಾಡಿ ನೋವನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿ ಕಟ್ಟಿದ ಚಳವಳಿಯನ್ನು ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ಮುನ್ನಡೆಸಬೇಕು. ಮುನ್ನಡೆಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದನ್ನು ಹಿಂದಕ್ಕೆ ತಳ್ಳಬಾರದೆಂಬುದನ್ನು ನನ್ನ ಜನ ತಿಳಿಯಬೇಕು 

ಅಂದರೆ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ವಿಚಾರ ಹಾಗೂ ಹೋರಾಟಗಳು ಅವರ ಕಾಲಕ್ಕೇ ಸಾಕಷ್ಟು ನಿಷ್ಕ್ರಿಯೆ ಹಾಗೂ ಭ್ರಷ್ಟಗೊಂಡಿದ್ದವು ಎಂಬುದು ನಾವು ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ಸಂಗತಿ . ಈ ಸಂದೇಶ ಇಂದು ನಮ್ಮನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ಚುಚ್ಚಿ ಎಚ್ಚರಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರ ವಿಚಾರ ಮತ್ತು ಹೋರಾಟಗಳನ್ನು ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ಮನ್ನಡೆಸಲು ಆಗಿಲ್ಲ ಎಂಬುದನ್ನು ನಾವು ಇಂಥಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕವಾಗಿ ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರು ಬಯಸಿದಂತೆ ಅವರ ಹೋರಾಟದ ರಥವನ್ನು ಇರುವಲ್ಲಿಯಾದರೂ ಉಳಿಸುವ ಕೆಲಸವನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದೇವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಯೋಚಿಸಿದರೆ ಇದಕ್ಕೂ ಹೌದು ಎಂದು ಧೈರ್ಯವಾಗಿ ಹೇಳುವುದು ಕಷ್ಟವೆ. ಯಾಕೆ ಹೀಗೆ ಎಂದರೆ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಸ್ವ-ಹಿತಾಸಕ್ತಿ, ಅಧಿಕಾರ ಲಾಲಸೆ, ಜವಾಬ್ಧಾರಿಯಿಂದ ನುಣಚಿಕೊಳ್ಳುವ ಗುಣ, ಕಾಳಜಿ ಇಲ್ಲದಿರುವುದು ಇಂಥ ದುಷ್ಟ ಶಕ್ತಿಗಳು  ಅಂದಿನಿಂದ ಇಂದಿನವರೆಗೂ  ತನ್ನ ಭಾಹುಗಳನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ಉದ್ದಕ್ಕೆ ಚಾಚಿರುವುದನ್ನು ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದೇವೆ.

ಇದರ ದುಷ್ಪರಿಣಾಮವೆಂದರೆ ಇಂದಿನ ಸಾಮಾನ್ಯ ದಲಿತರು ತಮ್ಮನ್ನು ಉದ್ಧರಿಸುತ್ತೇವೆಂದು ಬಂದ ಯಾವುದೇ ವ್ಯಕ್ತಿ, ಸಂಘ-ಸಂಸ್ಥೆ, ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷವನ್ನು ಕೊನೆಗೆ ಸಂವಿಧಾನವನ್ನು ನಂಬಲಾರದ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ತಲುಪಿದ್ದಾರೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ನಾವೇ ಕಾರಣವಾಗಿದ್ದರೂ ಆ ಗೂಬೆಯನ್ನ ಇನ್ಯಾರದೋ ಮೇಲೆ ಕೂರಿಸಿ ನಾವು ಮಾತ್ರ ಪಾರಾಗುತ್ತಿರುವುದು ಇಂದಿನ ಸಮಾನ್ಯ ದಲಿತರಲ್ಲಿ ಇನ್ನಷು ಗೊಂದಲ ಅನುಮಾನಗಳು ಮೂಡುವುದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. 

ಇಂದು ದಲಿತರ ಉದ್ದಾರಕ್ಕಾಗಿ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ಕೆಲಸಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಕುರಿತು ಇಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸುವುದು ಉಚಿತ. ದಲಿತರ ಉದ್ಧಾರವೆಂದರೆ ಯಾರ ಒಬ್ಬರ ಅಣತಿಯಂತೆ ಒಬ್ಬರ ಕೈಯಲ್ಲೇ ನಡೆಯುವ ಕೆಲಸವಲ್ಲ. ಇದರಲ್ಲಿ ದಲಿತೇತರರು ಅಥವಾ ದಲಿತರನ್ನು ಸಮಾನತೆಯಿಂದ ಕಾಣುವ ಮನಸ್ಸಿಲ್ಲದ ಜನರು ಸೇರುತ್ತಾರೆ ಆದರೂ. ನಾನು ಇಲ್ಲಿ ಅವರ ದೋಷಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಹೇಳದೆ ನಮ್ಮ ಅಂದರೆ ದಲಿರನ್ನು ಉದ್ದರಿಸುತ್ತೇವೆಂದು ಸ್ಥಾಪಿಸಿಕೊಂಡ ನಿಯೋಗಗಳೇನಿವೆ ಅವುಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳನ್ನು ಮನ್ನೆಡೆಸುವ ಮುಂದಾಳುಗಳ ದೋಷಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಲು ಇಷ್ಟಪಡುತ್ತೇನೆ. ಇಂದು ಅನೇಕರು ಒಪ್ಪಿರುವಂತೆ ‘ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳ ಅಸಮಾನತೆಯನ್ನು ಹೋಗಲಾಡಿಸಲು ಕಳೆದ ಮುಕ್ಕಾಲು ಶತಮಾನದ ವ್ಯವಸ್ತಿತ ಹೋರಾಟ ಹಾಗೂ ಕಾನೂನಿನ ಬೆಂಬಲಗಳು ಇದ್ದಗ್ಯೂ ದಲಿತರ ಸ್ಥಿತಿ ಇನ್ನೂ ಹಾಗೆ ಇದೆ ಎನ್ನುವುದಾದರೆ ಅದಕ್ಕೆ ಹೊರಗಿನ ಕಾರಣಗಳು ಎಷ್ಟಿವೆಯೋ ಒಳಗಿನ ಕಾರಣಗಳು ಅವುಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಇವೆ.’ ಆದರೆ ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ನಡೆದಿರುವ ಚರ್ಚೆಗಳಲ್ಲಿ ದಲಿತರ ಉದ್ದಾರಕ್ಕೆ ಅಡ್ಡಿಯಾಗಿರುವ ಹೊರಗಿನ ಕ್ರೂರ ಶಕ್ತಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಚರ್ಚೆಯಾದಷ್ಟು ಒಳಗಿನ ಮುಖವಾಡದ ಕಾಳಜಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಚರ್ಚೆಯಾಗಿಲ್ಲ. ಈಗಲಾದರೂ ಕೂಡ ನಾವೆಲ್ಲ ಧೈರ್ಯದಿಂದ ಅಂತ ವಿಷಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಬಹಿರಂಗ ಚರ್ಚೆಯನ್ನು ಬೆಳೆಸುತ್ತಾ ನಿಜವಾದ ಕಾಳಜಿ ಹಾಗೂ ಬದ್ಧತೆ ಹೇಗಿರಬೇಕು ಎಂಬುದನ್ನು ಮನಗಾಣಬೇಕು ಬರೀ ಮನಗಂಡರಷ್ಟೇ ಸಾಲದು ಅದನ್ನು ಪಾಲನೆಮಾಡಬೇಕು. 

ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ನಾನು ನಮ್ಮ ಕೆಲವೊಂದು ದೋಷಗಳನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸ ಬಯಸುತ್ತೇನೆ. ಇವುಗಳನ್ನು ನಾನೇ ಮೊದಲಿಗೇನು ಹೇಳುತ್ತಿಲ್ಲ. ಸಾಕಷ್ಟು ಜನ ಅಲ್ಲಿ ಈ ಬಗ್ಗೆ ಚರ್ಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ಇಲ್ಲಿ ಎದುರಾಗುವ ತೊಂದರೆ ಎಂದರೆ ನಾವು ಯಾರಕಡೆ ಬೆರಳು ತೋರುತ್ತೇವೆಯೋ ಅವರು ಇದನ್ನು ಖಡಾಖಂಡಿತವಾಗಿ ಒಪ್ಪಲು ಸಿದ್ಧರಿಲ್ಲ. ಅವರು ಅದಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ಧವಾದ ಇನ್ನೋಮದು ವಾದವನ್ನು ಮಂಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅವರು ಮಂಡಿಸುವ ವಾದ  ಸಹಜವಾಗಿ ಆಳುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಕಲಿಸಿದ ಪಾಠವೇ ಆಗಿರುತ್ತದೆ. ಇಂಥ ಸಂದರ್ಭಗಳ ಅರಿವಿದ್ದು ನಾನು ಮತ್ತೆ ಆ ಸತ್ಯವನ್ನೇ ಒತ್ತಿ ಹೇಳಬಯಸುತ್ತೇನೆ.

ಅಂದು ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ದಲಿತರ ಉದ್ಧಾರಕ್ಕೆ ಅಗತ್ಯವೆಂದಿದ್ದ ನಿಯೋಗಗಳು ಇಂದು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಭ್ರಷ್ಟಗೊಂಡಿವೆ. ಇಲ್ಲಿ ನಾನು ಮೂರು ಮುಖ್ಯ ನಿಯೋಗಗಳ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತೇನೆ ಅವುಗಳೆಂದರೆ ಶಿಕ್ಷಣ,  ಹೋರಾಟ ಮತ್ತು ಸಂಸದೀಯ ರಾಜಕಾರಣ. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ದಲಿತರ ವಿಮುಕ್ತಿಗೆ ಇವು ಸಮರ್ಥ ಸಾಧನಗಳೆಂದು ತಿಳಿದೇ ಈ ಬಗ್ಗೆ ತಮ್ಮ ಜೀವನದುದ್ದಕ್ಕೂ ಸಾಕಷ್ಟು ಹೋರಾಟ ನಡೆಸಿ ಒಂದು ಹಂತದ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಉಂಟು ಮಾಡಿದ್ದರು. 

ಶಿಕ್ಷಣ : ಪಾರಂಪರಿಕವಾಗಿ ಶಿಕ್ಷಣದಿಂದ ವಂಚಿತರಾದ ಶೋಷಿತ ಜನಸಮುದಾಯಗಳಿಗೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರೋತ್ತರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸಂವಿಧಾನ ಮೂಲಕ ದತ್ತವಾದ ಹಕ್ಕುಗಳ ಮೂಲಕ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ತೆರೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವುದಾಗಲೇ ಅನೇಕ ಸವಾಲು ಮತ್ತು ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ಎದುರಾಗಿವೆ. ಅದರಲ್ಲಿಯೂ ಇಂದು ದಲಿತರ ಮತ್ತು ಶೋಷಿತ ವರ್ಗಗಳು ಶಿಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ಖಾಸಗೀಕರಣದ ದುಷ್ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಅನುಭವಿಸುವಂತಾಗಿದೆ. 

? ಶಿಕ್ಷಣ ಕೆಲವು ಉದ್ಯಮಪತಿಗಳು ಹಾಗೂ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳ ಕೈವಶವಾಗಿದೆ. ಹಾಗಾಗಿಯೇ ಶಿಕ್ಷಣ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಬಹುತೇಕ ಕಾನೂನುಗಳು ಸರ್ವರಿಗೂ ಶಿಕ್ಷಣವೆಂಬ ಸಿಹಿಮಾತಿನೊಳಗೆ ಹಣವಿದ್ದವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಶಿಕ್ಷಣ ಎಂಬಂಥ ಸ್ಥಿತಿ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಿದೆ

? ಸರ್ಕಾರಿ ಶಾಲೆಗಳ ಮೂಲಕ ಎಲ್ಲಾ ವರ್ಗದ ಮಕ್ಕಳಿಗೂ ಶಿಕ್ಷಣ ನೀಡುತ್ತೇವೆಂದು ಹೇಳುತ್ತಲೆ ಏನೇನು ಉಪಯೋಗಕ್ಕೆ ಭಾರದ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ ಇಲ್ಲೆಲ್ಲ ಗುಣಾತ್ಮಕ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಿಗದೇ, ಶಿಕ್ಷಣದಿಂದ ಪಡೆಯಬೇಕಾಗಿದ್ದ ಅವಶ್ಯ ಜ್ಞಾನ ದೊರೆಯದೇ  ಕೇವಲ ಅಕ್ಷರಸ್ಥ ನಿರುದ್ಯೋಗಿಗಳ ಕಾರ್ಖಾನೆಗಳಂತಾಗಿವೆ.

ಸಂಸದೀಯ ರಾಜಕಾರಣ : ಸಂಸದೀಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ತಾವು ನೇರವಾಗಿ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುವುದರ ಮೂಲಕ ತಮ್ಮ ಉದ್ದಾರಕ್ಕೆ ತಾವೇ ಕಾರಣರಾಗುವುದು ಉತ್ತಮ ಎಂಬುದು ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರೇ ಶೋಧಿಸಿಕೊಂಡ ಸತ್ಯ. ಆದರೆ ಆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡರೂ ನಿರೀಕ್ಷಿತ ಫಲಿತಗಳು ಹೋಗಲಿ ಅದಕ್ಕೆ ತದ್ವಿರುದ್ಧ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳು ನಡೆದಿವೆ. ಉದಾ : ಇಂದಿನ ಸಂಸದೀಯ ರಾಜಕಾರಣದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷ ದಲಿತರೊಬ್ಬರಿಗೆ ಟಿಕೆಟ್ ನೀಡಿದರೆ ಅದು ಸಾಧನೆ, ಅವರು ಅಲ್ಲಿಂದ ಗೆದ್ದು ಬಂದರೆ ಮಹಾನ್ ಸಾಧನೆ, ಸರ್ಕಾರ ರಚನೆಯಾಗಿ ಅವರಿಗೊಂದು ಸಚಿವ ಸ್ಥಾನ ನೀಡಿದರೆ ಮಹಾನ್ ಮಹಾನ್ ಸಾಧನೆ ಅಂದರೆ ದಲಿತರೊಬ್ಬರು ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಗೆದ್ದು ಮಂತ್ರಿಯಾದರೆ ದಲಿತರ ಉದ್ದಾರಕರು ನಾವು ಎಂದು ಎಲ್ಲಾ ಪಕ್ಷಗಳು ಬಿಂಬಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ದುರಂತವೆಂದರೆ ಸ್ವತಃ ಆ ದಲಿತ ರಾಜಕಾರಣಿಯಿಂದಲೆ ನಮ್ಮ ಪಕ್ಷ ಎಷ್ಟು ದಲಿತ ಪರವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿಕೆ ಕೊಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ಒಟ್ಟಾರೆ ಇಲ್ಲಿಗೆ ದಲಿತರ ಉದ್ದಾರದ ಕಥೆ ಮುಗಿಯಿತು. ಅಲ್ಲಿಂದ ಮುಂದೆ ನಿಜವಾಗಿ ಉದ್ದಾರವಾಗಲು ಮಾಡಬೇಕಿದ್ದ ಕೆಲಸಗಳು ಹಳೆಯ ಕಾನೂನಿನ ನೆರಳಲ್ಲಿ ನಾಮಕಾವಸ್ಥೆಗೆ ನಡೆಯುತ್ತವೆ.  ಒಟ್ಟಾರೆ ಈ ಒಬ್ಬ ಮಂತ್ರಿಯಿಂದ ಇಡೀ ಜನಾಂಗವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ ಅಪಾಯಕಾರಿ ಸಂದರ್ಭಗಳನ್ನು ಎಲ್ಲಾ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲೂ ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದೇವೆ. ಇನ್ನೂ ಅಪಾಯಕಾರಿ ಸಂಗತಿಗಳೆಂದರೆ ಮಠಕ್ಕೆ ಹಣನೀಡಿದರೆ, ಆ ಜನಾಂಗದ ಪುಣ್ಯಪುರುಷರ ದಿನವನ್ನು ಸರ್ಕಾರಿ ದಿನಾಚರಣೆಯಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿದರೆ  ಇವೆಲ್ಲವು ಸಮುದಾಯದ ಉದ್ಧಾರದ ನಿಜವಾದ ಕೆಲಸಗಳು 

ಹೋರಾಟದ ರಾಜಕಾರಣ ? ಎಲ್ಲಾ ರೀತಿಯ ಶೋಷಕರಿಗೆ ಹೋರಾಟವೇ ಮುಕ್ತಿಯ ಹಾದಿ ಆ ಹೋರಾಟ ಬೀದಿಗಿಳಿದು ಹೋರಾಟ ಮಾಡುವುದಾಗಿರಬಹುದು, ಇಲ್ಲವೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯೊಳಗಿಂದಲೇ ಹೋರಾಟ ಮಾಡುವುದು ಇರಬಹುದು. ಹೋರಾಟಕ್ಕೆ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಬಹುಮುಖ್ಯ. ಈ  ಹಿನ್ನೆಯಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡ ಯಾವುದೇ ಪ್ರದೇಶದ ಸಂಘಟನೆಗಳನ್ನು ನೋಡಿ ಅವು ಕೆಲವು ಸಾಮಾನ್ಯ ಕಾರಣಗಳಿಂದ ವಿಘಟನೆಗೊಂಡು ತಮ್ಮ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಕಳೇದುಕೊಂಡಿವೆ ಇಲ್ಲ ವಿನಾಶದ ಅಂಚಿಗೆ ಸರಿದಿವೆ. ಆ ಸಾಮಾನ್ಯ ಕಾರಣಗಳು ಹೀಗಿರುತ್ತವೆ- ಸಂಘಟನೆಯಲ್ಲಿ ನನಗೆ ಗೌರವದ ಸ್ಥಾನವಿಲ್ಲ, ಸಂಘಟನೆಯ ಮುಖ್ಯ ಪ್ರವರ್ತಕರು ಪ್ರಭುತ್ವದ ಅಧಿಕಾರಲಾಲಸೆಗೆ ತಮ್ಮ ಸಂಘಟನೆಯನ್ನೇ ಬಲಿಕೊಡುತ್ತಾರೆ. 

ದಲಿತರು ಮತ್ತು ಶೋಷಿತರು ಎದುರಿಸುತ್ತಿರುವ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟುಗಳು

೧. ಐಂಡೆಂಟಿಟಿ : ಓಬಿಸಿ ರೈತ- ದಲಿತ ಕೃಷಿ ಕಾರ್ಮಿಕ , ದಲಿತ ಅಧಿಕಾರಿ- ಅದೇ ಅಧಿಕಾರಿಯ ಮನೆ ಕೆಲಸದವ, ಅಧಿಕಾರಿ- ಅವನ ಮೂಲ ಊರಿನ ಜನ, ಮೇಲ್ಚಲನೆ ಪಡೆದ ದಲಿತರು ತಮ್ಮ ಮೂಲ ಗುರುತನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳಲು ಹಿಂಜರಿಕೆ

೨.ಸೈದ್ದಾಂತಿಕ : ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ವಿಚಾರಗಳಿಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿರುವವರು ನಾವು ಅಂಬೇಡ್ಕರ್‌ವಾದಿಗಳೆಂದು ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳವುದು. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಹೇಳಿದ ವಿಚಾರವನ್ನು ಇನ್ನೊಂದು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಅರ್ಥೈಯಿಸುವುದು    ತಮ್ಮ ಸಿದ್ಧಾಂತಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಉದಾ : ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾದಿಯಾಗಿದ್ದರೆಂದು ವಾದಿಸುವುದು. ದಲಿತ ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿತ್ವವನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುವುದು. ಬ್ರಾಹ್ಮಣಶಾಹಿಯನ್ನು ಮಾತ್ರ ತೆಗಳಿ ಉಳಿದ್ದನ್ನು ಹಾಗೆ ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ಜಾಗತೀಕರಣವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುವುದು

೩. ನಾಯಕತ್ವ : ವೈಯುಕ್ತಿಕ ನಾಯತ್ವಕ್ಕೆ ಮನ್ನಣೆ. ದಲಿತ ನಾಯಕತ್ವ ಮುಖ್ಯ ಅದು ಹೇಗಾದರೂ ಫಲಿಸಲಿ ಅದು ಮೇಲ್ವರ್ಗದವರಿಂದ ದಾನ ಪಡೆದು ಅವರಿಗೆ ನಿಷ್ಟರಾಗಿ ನಡೆದರೂ ಸೈ

೪.ರಾಜಕಾರಣ : ದಲಿತರನ್ನು ರಾಜ ಕಾರಣ ಓಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಾಗಿ ಹಿಡಿದಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿದೆ. ಅಧಿಕಾರ ದಲಿತರ ಉದ್ದಾರಕ್ಕೆ ಅನಿವಾರ್ಯ ಅದನ್ನು ಹೇಗಾದರೂ ಪಡೆದು ಬಿಡಬಹುದು. ಹೋರಾಟದ ರಾಜಕಾರಣ- ಸಂಸದೀಯ ರಾಜಕಾರಣ

೫. ನೈತಿಕತೆ : ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮ ದಲಿತರಲ್ಲಿ ನೈತಿಕ ಜಾಗೃತಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಬೇಕು ಎಂದ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಮಾತು ಯಾವುದೇ ಮಾನ್ಯತೆ ಇಲ್ಲದೆ ಮತ್ತದೆ ಹಳೆಯ ಜಾಡಿನಲ್ಲಿ ನಡೆದಿದೆ

೬. ಸಂಘಟನೆ : ಜಾತಿಯನ್ನು ಮೀರಿದ ಚಳುವಳಿ ಮಾತ್ರ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಕಂಡ ಕನಸಿನ ಸಮಾಜವನ್ನು ಕಟ್ಟಬಹುದು ಆದರೆ ದಲಿತ ಚಳವಳಿಗಳು ಅದನ್ನು ಮೀರಲಾಗದೆ ಹಲವು ಜಾತಿಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡು ಮುಂದುವರೆಯಲು ನೋಡಿದವು ಅದು ಹಿಂದಿನ ಹಾದಿಯ ಭಿನ್ನ ಜಾಡಾಯಿತು ಅಷ್ಟೇ

೭. ದಿನನಿತ್ಯದ : ಭೂಹೀನ ದಲಿತರ ಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚಳ. ವಿಮೋಚನೆಗೆ ಇರುವ ಏಕೈಕ ದಾರಿ ಎನಿಸಿದ್ದ ಶಿಕ್ಷಣ ಖಾಸಗೀಕರಣ. ಮೀಸಲಾತಿ ನೀತಿ ವಿರೂಪಗೊಂಡು ಒಟ್ಟು ದಲಿತರಲ್ಲಿ ೯-೧೦% ರಷ್ಟು ಜನ ಮಾತ್ರ ಇದರ ಲಾಭ ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ.

ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರ ವಿಚಾರಗಳು ಇಂದು ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರದೇಶ, ಧರ್ಮ, ಸಮುದಾಯ, ವರ್ಗ ಹಾಗೂ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಒಂದು ರಕ್ಷಣಾ ಕವಚವಾಗಿ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತಿದೆ : ರಾಜಕಾರಣ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ನೌಕರರ ಸಂಘಟನೆಗಳು, ಅಕಾಡೆಮಿಕ್ಸ್, ಸಾಹಿತ್ಯಕ ಹಾಗೂ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಸಂಘಟನೆಗಳು, ವೃತ್ತಿಪರ ಸಂಘಟನೆಗಳು, ದಲಿತ ಜನಾಂಗ, ಸರ್ಕಾರೇತರ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು,  ಚಳವಳಿಗಾರರು ಮತ್ತು ಬುದ್ಧಿ ಜೀವಿಗಳು, ಜನ ಸಾಮಾನ್ಯರು

ಬಂಧುಗಳೇ, ಇಂದು ನಾವು ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರನ್ನು ಮುಂದಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಈ ಸಮಾಜದ ಶೋಷಿತ ಸಮುದಾಯಗಳ ಬಿಡುಗಡೆ ಆ ಮೂಲಕ ಅವುಗಳ ಸ್ವಾತಂತ್ರ, ಸಮಾನತೆ ಮತ್ತು ಭ್ರಾತೃತ್ವಗಳು ಮೇಳೈಸಿದ ಸುಖ ಜೀವನದ ನಿರ್ಮಾಣದ ಬಗ್ಗೆ ಚಿಂತಿಸಿದ್ದೇವೆ.

? ಶೋಷಿತ ಸಮುದಾಯಗಳು ತಮಗಿರುವ ಅನಂತ ಅಡೆತಡೆಗಳನ್ನು ಡಾಟಿ ಮುನ್ನಡೆಯಬೇಕು ಎಂಬುದರಲ್ಲಿ ಯಾರಿಗೂ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾವಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಆ ಕೆಲಸ ಯಾರು? ಹೇಗೆ ? ಮಾಡಬೇಕು ಎಂಬುದಷ್ಟೇ ಇಲ್ಲಿರುವ ಬಹು ಮುಖ್ಯ ಪ್ರಶ್ನೆ ಈ  ಬಗ್ಗೆ ನಾವು ಹೆಚ್ಚು ಗಂಭೀರವಾಗಿ ಚಿಂತಿಸಬೇಕಿದೆ.

? ಯಾಕೆ ನಾನು ಈ ಮಾತನ್ನು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ ಎಂದರೆ ಸಮಾಜವನ್ನು ಉದ್ದರಿಸಲೆಂದು ನಾನು ದುಡಿಯುತ್ತೇನೆ ಎಂದು ಮುಂದೆ ಬರುವ ಯಾವ ವ್ಯಕ್ತಿ ಅಥವಾ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ನಂಬಿಕೆಯಿಂದ ನೋಡು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ನಾವಿಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ ಈವರೆಗೂ ನಡೆದಿರುವ ಪ್ರಯತ್ನಗಳಲ್ಲಿ ಬಹುತೇಕ ಸಮುದಾಯಗಳನ್ನು ಉದ್ದಾರಮಾಡುವುದಕ್ಕಿಂತ ತಾವು ಸ್ವಂತ ಉದ್ದಾರವಾಗಿರುವದೇ ಹೆಚ್ಚು. 

? ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರನ್ನು ನಾವು ಎಷ್ಟು ಗೌರವಿಸುತ್ತೇವೆ ಎಂದರೆ ಅವರ ವಿಚಾರಗಳ ಗ್ರಹಿಕೆ ಮತ್ತು ಆಚರಣೆಗಿಂತ ಅವರ ಕೀರ್ತಿ ಮತ್ತು ಪೂಜೆಯೇ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ.

? ವಿಮರ್ಶೆಯಿಲ್ಲದ ಆರಾಧನೆ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಮತ್ತು ಅವರ ಚಿಂತನೆಗಳಿಂದ ಪಡೆಯಬಹುದಾಗಿದ್ದ ಲಾಭಗಳನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಿವೆ

* ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ತಮ್ಮ ಜೀವಮಾನದುದ್ದಕ್ಕೂ ಈ ದೇಶದ ಧೀನ ದಲಿತರ ಶೋಷಿತರ ಉದ್ಧಾರಕ್ಕಾಗಿ ದುಡಿದರು ಆದರೆ ಅವರ ಹೋರಾಟದ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಕೂಡ ಅವರ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ. ಹಾಗಾಗಿ ಅವರು ಈ ಹೋರಾಟ ನಿರಂತರವಾಗಿರಬೇಕೆಂದು ಬಯಸಿದರು. ಆದರೆ ಅವರ ಮುಂದಿನ ತಲೆಮಾರಿನ ನಾವು ಅವರ ಹಾಗೆ ನಿಷ್ಟೆ ಹಾಗೂ ಬದ್ಧತೆಗಳಿಂದ ಹೋರಾಟಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿದ್ದೇವೆ ? ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕ ಉತ್ತರವನ್ನು ಹೇಳಬೇಕಿದೆ. 

ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ವಾದಿಗಳ ಮುಂದಿರುವ ಸವಾಲುಗಳು

ಅ. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ವಾದದ ಪುನರ್ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ

೧. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ವಾದವನ್ನು ದಲಿತ ಜನತೆಯ ಹೋರಾಟಕ್ಕೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿಯಾಗುವಂತೆ ಪುನರ್ ನಿರ್ಮಿಸುವುದು

೨. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಕೇವಲ ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲ. ದಲಿತರ ಗುರಾಣಿ, ರಕ್ಷಣಾ ಕವಚ

೩. ಇದು ಬಹಳ ದುರುಪಯೋಗವಾಗಿದೆ. ಮಲಿನ, ವಿರೂಪ, ಮೊಂಡು, ತುಕ್ಕು ಹಿಡಿದಿವೆ. ಅದನ್ನು ರಿಪೇರಿ ಹರಿತಗೊಳಿಸು

೪. ಸಮಕಾಲೀನ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಲು ತಕ್ಕಂತೆ ನಿರ್ವಚಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಹೀಗೆ ಪುನರ್ ನಿರ್ಮಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಅದರ    ಮಿತಿಗಳನ್ನು ಅರಿತು ಅವನ್ನು ಮೀರಲು ಯತ್ನಿಸಬಹುದು. ಇಂಥ ಪುನರ್ ನಿರ್ಮಾಣವು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಚರ್ಚೆಗೆ ಮುಕ್ತವಾಗಿರಬೇಕು

ಆ . ದಲಿತ ಚಳವಳಿಗಳ ವಿಮರ್ಶೆ

೧. ಮೂಲ ಉದ್ದೇಶ ಮತ್ತು ಗುರಿ ಏನು

೨. ಜಾತಿ ನಾಶವೇ/ ನಿರ್ಮಾಣವೇ

೩. ಜಾತಿಯಾಧಾರಿತ ಸಂಘಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಜಾತಿ ನಿರ್ಮೂಲನೆ ಮಾಡಬಹುದೇ

೪. ಎಲ್ಲವನ್ನು ಜಾತಿಯಿಂದ ಗ್ರಹಿಸುವ ನಮ್ಮಿಂದ ಜಾತಿ ಹೇಗೆ ನಾಶವಾಗುತ್ತದೆ

೫. ಜಾತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದೇವೆಯೆ

೬. ನಮ್ಮ ನಿಜವಾದ ಶತೃಗಳು ಯಾರು

೭. ನಾವು ಯಾರ ಬಗ್ಗೆ ಹೋರಾಡುತ್ತೇವೆಯೋ ಅವರ ಬಗ್ಗೆ ನಮಗೆ ಸರಿಯಾದ ಮಾಹಿತಿ ಇದೆಯೇ

ಇ. ಸಂಘಟನೆಗಳು ಪ್ರಭುತ್ವದ ಜೊತೆ ಯಾವ ರೀತಿಯ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಬೆಳಸಬೇಕು

೧. ಸಂವಿಧಾನದ ಅಣತಿಯಂತೆ ನಡೆಯುತ್ತವೆ ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ ನಿಶ್ಚಿಂತೆಯಿಂದರದೆ ಸಂವಿಧಾನ ರಚನೆಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರ ಎಷ್ಟು ವಿಚಾರಗಳು ಸಂವಿಧಾನದೊಳಗೆ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದವು ಎಂಬುದನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ಚಿಂತಿಸಬೇಕು

೨. ದಲಿತರು ಭೂತದ ಗುಹೆಯೊಳಗೆ ಕುಳಿತಿದ್ದು ಅವರನ್ನು ವರ್ತಮಾನಕ್ಕೆ ಎಳೆದು ತಂದು ಭವಿಷ್ಯದ ಕಡೆಗೆ ಮುಖಮಾಡಿಸಬೇಕಿದೆ

ಸಮಾಜಕ್ಕೆ ಮರಳಿ ಕೊಡುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ 

ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ನಡೆದೆ ಇಲ್ಲ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ ಇನ್ನು ಮುಂದೆ ಬರುವುದು ಕೂಡ ನಮಗೇ ಬೇಕೆಂಬ ವಿಚಿತ್ರ ಆಸೆ ನಮ್ಮದಾಗಿದೆ. ನಮ್ಮ ಈ ವಿಚಿತ್ರ ಮನೋಭಾವನೆಯೇ ದಲಿತರ ಹಿಂದುಳಿಯುವಿಕೆಗೆ ಒಂದು ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. 

* ವಿಳಾಸ : ಎಸ್.ಎಂ. ಮುತ್ತಯ್ಯ, ಸಹಾಯಕ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರು, ಕನ್ನಡ ವಿಭಾಗ, ಸಹ್ಯಾದ್ರಿ ವಿಜ್ಞಾನ ಕಾಲೇಜು (ಸ್ವಾಯತ್ತ), ಶಿವಮೊಗ್ಗ- ೫೭೭೨೦೩, ದೂ : ೯೪೪೮೬೪೦೧೧೪, ಈ ಮೇಲ್ ? smmuಣhಚಿiಚಿh@gmಚಿiಟ.ಛಿom,               ಬ್ಲಾಗ್ ? ಞiಟಚಿಡಿisಚಿmsಞಡಿuಣhi.bಟogsಠಿoಣ.ಛಿom

ತೊಗಲುಗೊಂಬೆಯಾಟ : ಪರಂಪರೆ ಮತ್ತು ಆಧುನಿಕತೆ*

ಕರ್ನಾಟಕ ಯಕ್ಷಗಾನ ಬಯಲಾಟ ಅಕಾಡೆಮಿಯ ವತಿಯಿಂದ ಚಿತ್ರದುರ್ಗ ನಗರದಲ್ಲಿ ಇಂದು ಆಯೋಜನೆಗೊಂಡಿರುವ ಯಕ್ಷಗಾನ ಬಯಲಾಟ ರಂಗಸಂಭ್ರಮ ಎಂಬ ಈ ವಿಶಿಷ್ಟ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ಮೊದಲ ಗೋಷ್ಟಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದ ಪ್ರೊ. ಎಚ್.ಲಿಂಗಪ್ಪನವರೆ, ಗೋಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಉಪಸ್ಥಿತರಿರುವ ಕರ್ನಾಟಕ ನಾಟಕ ಅಕಾಡೆಮಿಯ ಸದಸ್ಯರು ಹಿರಿಯರೂ ಆಗಿರುವ ಪಿ. ತಿಪ್ಪೇಸ್ವಾಮಿಯವರೇ, ಚಿತ್ರದುರ್ಗ ಶಿಕ್ಷಕರ ತರಬೇತಿ ಕೇಂದ್ರದ ಸಹ ನಿದೇರ್ಶಕರಾದ ಎಸ್.ಎನ್.ಕುಮಾರ್ ಅವರೆ, ವೇದಿಕೆಯ ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಆಸೀನರಾಗಿರುವ ಎಲ್ಲಾ ಆಹ್ವಾನಿತ ಗಣ್ಯರೇ, ಕಲಾಸಕ್ತ ಬಂಧುಗಳೆ, ಮಾದ್ಯಮದ ಮಿತ್ರರೆ ನಿಮಗೆಲ್ಲರಿಗೂ ಸಂಕ್ರಾಂತಿ ಹಬ್ಬದ ಶುಭಾಷಯಗಳು.

ಬಂಧುಗಳೆ ನಮ್ಮ ಚಿತ್ರದುರ್ಗ ಇತಿಹಾಸ ಹಾಗೂ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಮಂತ ಪರೆಂಪರೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ. ಇಂಥ ಮಹತ್ವದ ನೆಲದಲ್ಲಿ ನಾಡಿನ ವಿಭಿನ್ನ ಜನಪದ ಕಲೆಗಳ ಬಗೆಗಿನ ಚರ್ಚೆ ಹಾಗೂ ಪ್ರರ್ಶನಗಳನ್ನು ಏರ್ಪಡಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ ಈ ಭಾಗದ ಜನರಿಗೆ ಸಮಾಜಿಕ ಹಾಗೂ ಕಲಾ ಜಾಗೃತಿಯನ್ನು ಜೊತೆಗೆ ಮನೋರಂಜನೆಯನ್ನು ನೀಡಬಹುದಾದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಏರ್ಪಡಿಸಿರುವುದಕ್ಕೆ ಕರ್ನಾಟಕ ಯಕ್ಷಗಾನ ಬಯಲಾಟ ಅಕಾಡೆಮಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದ ನಾಡೋಜ ಶ್ರೀ ಬೆಳಗಲ್ಲು ವೀರಣ್ಣ, ಹಾಗೂ ಅವರ ಸದಸ್ಯರೆಲ್ಲರಿಗೂ ಚಿತ್ರದುರ್ಗ ಪ್ರದೇಶದ ಎಲ್ಲಾ ಜನರ ಪರವಾಗಿ ಪ್ರೀತಿಪೂರ್ವಕ ಅಭಿನಂದನೆಗಳು.

ಸರ್ಕಾರ ಅಥವಾ ಸಂಘ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ವತಿಯಿಂದ ನಡೆಯುವ ಇಂಥ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಕಲೆಗಳ ಬಗೆಗಿನ ಕೇವಲ ಚರ್ಚೆಯೋ ಅಥವಾ ಬರೀ ಪ್ರದರ್ಶನವೂ ನಡೆಸುವುದುಂಟು. ಆದರೆ ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಕಲೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿಪೂರ್ಣ ಚರ್ಚೆ ಹಾಗು ಕಲೆಯ ಪ್ರದರ್ಶನ ಒಟ್ಟೊಟ್ಟಿಗೆ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವುದು ವಿಶೇಷ.  ಇದರ ಭಾಗವಾಗಿ ಈ ದಿನ ಮಧ್ಯಾಹ್ನ ೨ ಗಂಟೆಗೆ ತುಮಕೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯ ಪುಟ್ಟ ಶಾಮಯ್ಯ ಅವರ ತಂಡದ ವತಿಯಿಂದ ತೊಗಲುಗೊಂಬೆಯಾಟ ನಡೆಯಲಿದೆ. ಅದಕ್ಕೂ ಮೊದಲು ಈಗ ತೊಗಲುಗೊಂಬೆಯಾಟ ಕಲೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಕೆಲವು ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ.

ತೊಗಲುಗೊಂಬೆಯಾಟದ ಸ್ವರೂಪ

ಹೆಸರೇ ಸೂಚಿಸುವಂತೆ ತೊಗಲಿನಿಂದ ಗೊಂಬೆಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಿ ಅವುಗಳನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾಗಿ ಜೊಡಿಸಿ ರಂಗ ವೇದಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ತಂದು ಅವುಗಳ ಮೂಲಕವೇ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿ ತೋರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಪಾತ್ರಗಳ ಲಕ್ಷಣ ಹಾಗೂ ಔಚಿತ್ಯಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ ತೊಗಲನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿ ಯಾವ ಪಾತ್ರಗಳಿಗೆ ಯಾವ ಬಣ್ಣ ಹಾಕಬೇಕು ಎಂಬುದನ್ನು ನೋಡಿಕೊಂಡು ಬಣ್ಣ ಹಾಕುತ್ತಾರೆ. ಬಿದಿರಿನ ಕಡ್ಡಿಯನ್ನು ಪೆನ್ನಿನ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಿ ಚಿತ್ರಗಳ ರೂಪ ರಚಿಸುತ್ತಾರೆ. ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ಸಣ್ಣ ಉಳಿಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಬೇಕಾದ ಕಡೆ ರಂಧ್ರ ಮಾಡಿ ಬೆಳಕು ತೂರಿ ಬರುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಗೊಂಬೆಗಳು ಚಲಿಸುವಂತೆ ಅನುಕೂಲವಾಗಲು ಕೈ ಕಾಲು ಕತ್ತುಗಳಿಗೆ ಕೀಲುಗಳಿರುತ್ತವೆ. ಕೈಚಳಕದಿಂದ ಆಡಿಸಲು ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಬಿದಿರಿನ ಕಡ್ಡಿಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿರುತ್ತಾರೆ.  ಆ ಕಡ್ಡಿಗಳನ್ನು ಬೆರಳುಗಳಿಗೆ ಸಿಕ್ಕಿಸಿಕೊಂಡು ಚಮತ್ಕಾರಯುತವಾಗಿ ಕುಣಿಸುತ್ತಾರೆ. ಪರದೆಯ ಹಿಂದೆ ಕುಣಿಯುವ ಈ ಬಣ್ಣದ ಗೊಂಬೆ ಬಿಳಿ ತೆರೆಯ ಮೇಲೆ ಪಡಿ ಮೂಡುವಂತೆ ತೆರೆಯ ಹಿಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯುಚ್ಛಕ್ತಿ ದೀಪ ಬಳಸಿ ಮಂದವಾದ ಬೆಳಕು ನೀಡುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಿರುತ್ತಾರೆ. ಗೊಂಬೆಗಳು ಸುಮಾರು ಎರಡು ಮೂರು ಅಡಿ ಎತ್ತರ ಇರುತ್ತವೆ. ಕೆಲವೆಡೆ ಮಾನವಾಕೃತಿಯ ಅಳತೆಯ ಗೊಂಬೆಗಳು ಇರುವುದೂ ಉಂಟು. ಒಬ್ಬ ಅನುಭವೀ ಕಲಾವಿದ ಗೊಂಬೆಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದೆ ಉಳಿದ ಕಲಾವಿದರು ಪರದೆಯ ಹಿಂದೆ ಕುಳಿತು ಆಟಕ್ಕೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ಧ್ವನಿ, ಸಂಗೀತ ಮತ್ತಿತರ ಸಹಾಯವನ್ನು ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕೆ ಬಿಳಿ ಪರದೆ, ಹಾರ್ಮೋನಿಯಂ, ಮೃದಂಗ, ತಾಳ, ಗೆಜ್ಜೆಗಳು ಅವಶ್ಯಕ. ಈ ಕಲಾವಿದರ ತಂಡ ಹಲವಾರು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ಕುಟುಂಬದ ಸದಸ್ಯರೇ ಆಗಿರುತ್ತಾರೆ ಎಂಬುದು ಗಮನಾರ್ಹ. ತೆರೆಯ ಹಿಂದೆ ಕುಳಿತ ಕಲಾವಿದರು ಯಾರೂ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಿಗೆ ಕಾಣಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ತೆರೆಯ ಮೇಲೆ ಪಡಿನೆಳಲಾಗುವ ಗೊಂಬೆಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಉಳಿದ ಗೊಂಬೆಗಳು ಯಾರಿಗೂ ಕಾಣುವುದಿಲ್ಲ. ಈ ಕಲೆಯ ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕೆ ವಿಶಿಷ್ಟ ರಂಗಸಜ್ಜಿಕೆ ಬೇಕು. ಎತ್ತರದ ವೇದಿಕೆ ಮೇಲೆ ಎತ್ತರದ ಮಂಟಪ ರಚಿಸಿ, ಉದ್ದದ ಬಿಳಿ ಬಟ್ಟೆಯನ್ನು ಮುಂಭಾಗಕ್ಕೆ ಕಟ್ಟಿರುತ್ತಾರೆ. ಮಂಟಪದ ಉಳಿದ ಮೂರು ಬದಿಗಳನ್ನು ಚಾಪೆ ಅಥವಾ ಕಂಬಳಿಗಳಿಂದ ಮುಚ್ಚುತ್ತಾರೆ. ಈ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳು ರಾತ್ರಿ ಇಡೀ ನಡೆಯುವ ಕಾಲವೊಂದಿತ್ತು ಈಗ ಎರಡು ಮೂರು ಗಂಟೆಗಳ ಅವಧಿಗೆ ಸೀಮಿತಗೊಂಡಿದೆ. 

ಉದ್ದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ಸಂದರ್ಭಗಳು

ತೊಗಲುಗೊಂಬೆಯಾಟ ಮೊಟ್ಟ ಮೊದಲಿಗೆ ಆರಂಭಗೊಂಡಿದ್ದು ಭಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಭಾವನೆಗಳ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ. ಹಾಗಾಗಿಯೇ ಈ ಆಟದಲ್ಲಿ ಪೌರಾಣಿಕ ಕಥೆಗಳು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿದ್ದು ಅವುಗಳ ಮೂಲಕ ಭಕ್ತಿ ಪ್ರಚಾರದ ಉದ್ದೇಶವಿತ್ತು. ಈ ಕಲೆಯನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುವವರನ್ನು ದೈವ ಸ್ವರೂಪಿ ಎಂಬುದಾಗಿ ಭಾವಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಗೊಂಬೆ ಆಟದವರು ಊರು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದರೆ ಅವರನ್ನು ಕೇವಲ ಹೊಟ್ಟೆ ಹೊರೆಯಲು ಬಂದ ಭಿಕ್ಷುಕರಂತೆ ಕಾಣುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಗೊಂಬೆಯಾಟದವರು ಊರಿಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದರೆ ಅವರು ಒಲೆ ಹಚ್ಚುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಜಾತಿ ಶ್ರೇಣೀಕರಣ ಇವರಿಗೆ ಅಡ್ಡಿ ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಕೊಡುವ ಧನ-ಧಾನ್ಯಗಳನ್ನು ಮೀಸಲಿರಿಸಿ ಗೌರವದಿಂದ ಸಮರ್ಪಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.  ತೊಗಲುಗೊಂಬೆಯಾಟಗಳು ಏರ್ಪಾಟಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಸಂದರ್ಭಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ ಈ ಅಂಶ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗುತ್ತದೆ. ಮಳೆ-ಬೆಳೆಗಾಗಿ, ಜನ ಜಾನುವಾರುಗಳ ಕ್ಷೇಮಕ್ಕಾಗಿ, ಊರಿನ ಉಲುಸಿಗಾಗಿ, ಸಂತಾನ ಪ್ರಾಪ್ತಿಗಾಗಿ, ಸ್ವರ್ಗ ಪ್ರಾಪ್ತಿಗಾಗಿ, ದೆವ್ವ ಪ್ರೇತಗಳ ಉಚ್ಛಾಟನೆಗಾಗಿ, ಹಬ್ಬ ಹರಿದಿನ, ಜಾತ್ರೆ-ಉತ್ಸವ ಮೊದಲಾದ ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಚರಣೆಗಳ ಭಾಗವಾಗಿ ತೊಗಲುಗೊಂಬೆಯಾಟ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳನ್ನು ಏರ್ಪಡಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಇಂಥ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲೆಲ್ಲ ಈ ಕಲೆ ಶುದ್ಧ ದೈವ ಸ್ವರೂಪಿ ಕಾರ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ಹಾಗಾಗಿಯೇ ಗೊಂಬೆಯಾಟದ ತಂಡಗಳನ್ನು ಕರೆಸಿ ಗೌರವದಿಂದ ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕೆ ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡಲಾಗುತಿತ್ತು. ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಭಕ್ತಿ ಇರುವವರು ಗೊಂಬೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಸಿ ಕೊಡುವ ಪರಿಪಾಟವೂ ಇತ್ತು. ವಿವಿಧ ಪುರಾಣ ಪಾತ್ರಗಳ ಗೊಂಬೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಸಿಕೊಡುವುದರಿಂದ ಒಳ್ಳೆಯದಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆಯೂ ಇತ್ತು. ಇತಿಹಾಸದ ರಾಜಮನೆತನಗಳು ಈ ಗೊಂಬೆಯಾಟದ ಕಲಾವಿದರಿಗೆ ಮತ್ತು ಕಲೆಗೆ ರಾಜಾಶ್ರಯವನ್ನು ನೀಡಿರುವುದು ತಿಳಿದು ಬರುತ್ತದೆ. ಆದರೆ  ನಂತರದ ಬದಲಾದ ಕಾಲ ಮಾನದ ಕಾರಣದಿಂದ ಈ ಕಲೆಯು ದೈವೀ ಆಯಾಮವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡು ಕೇವಲ ಮನರಂಜನೆ ಹಾಗೂ ನೀತಿ ಬೋಧನೆಯ  ಮಾದ್ಯಮವಾಗಿ ಬದಲಾಯಿತು. ಅದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ವಿವಿಧ ಪುರಾಣಕಥೆಗಳ ಮೂಲಕ ಮನೋರಂಜನೆ ಹಾಗೂ ನೀತಿಬೋಧನೆಯನ್ನು ಮಾತ್ರ ಪ್ರಧಾನವಾಗಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. 

ಕಥೆಗಳ ಮೂಲ

  ತೊಗಲುಗೊಂಬೆಯಾಟದ ಕಲೆಯ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳಿಗೆ ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ರಾಮಾಯಣ, ಮಹಾ ಭಾರತ, ಭಾಗವತ ಮತ್ತಿತರ ಮೂಲಗಳಿಂದ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಆಧುನಿಕ ಸಂದರ್ಭಕ್ಕೆ ಅಗತ್ಯವಾಗಿರುವ ಜಾಗೃತಿ ಕಾರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಈ ಕಲೆಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರ ಪರಿಣಾಮ ಆ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಹಾಗೂ ಸ್ವತಃ ಕಲಾವಿದರ ಹೊಸಕಾಲಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಕಲೆಯನ್ನು ಮರು ರೂಪಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನವಾಗಿ ಕೆಲವು ಸಾಮಾಜಿಕ ಹಾಗೂ ಐತಿಹಾಸಿಕ  ಕಥಾ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ. ಒಟ್ಟಾರೆ ಈ ಕಲಾ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳಿಗೆ ಬಳಕೆಯಾಗುವ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಈ ಮುಂದಿನಂತೆ ಕಾಣಿಸಬಹುದು. 

ರಾಮಾಯಣ : ರಾವಣ ದಿಗ್ವಿಜಯ, ಕೌಸಲ್ಯ ಕಲ್ಯಾಣ, ಪಂಚವಟಿ, ಶತಕಂಠ ರಾವಣ, ಐರಾವಣ-ಮೈರಾವಣ, ವೈಕುಂಟ, ರಾಮಾಯಣ, ಲವ-ಕುಶ

ಮಹಾಭಾರತ : ಭೀಮಸೇನ ಪ್ರತಿಜ್ಞೆ, ಪಾಂಡವ ವಿಲಾಸ, ವಿರಾಟ ಪರ್ವ, ಕೃಷ್ಣಾರ್ಜುನರ ಕಾಳಗ

ಭಾಗವತ : ದೇವಿ ಮಹಾತ್ಮೆ, ಸಮುದ್ರ ಮಂಥನ, ಶಿವ ಜಲಂದರ, ತ್ರಿಪುರ ಸಂಹಾರ, ಕೃಷ್ಣ        ಪಾರಿಜಾತ

ಇತರೆ : ರೇಣುಕಾ ಮಹಾತ್ಮೆ, ಸತ್ಯ ಹರಿಶ್ಚಂದ್ರ, ಭಕ್ತ ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ

ಜನಪದ : ಚಿತ್ರಕೇತು ಮಹಾರಾಜ, ಸಾರಂಗಧರ, ಸುವರ್ಣವತಿ ಪರಿಣಯ, ಪ್ರಭಾವತಿ, ಮಂಜುಘೋಷ, ಕರಿಭಂಟನ ಕಾಳಗ, ನಗಿಸಿದವರ ಕಥೆ ವಿಧಿವಿಲಾಸ

ಐತಿಹಾಸಿಕ : ಪ್ರವಾದಿ ಬಸವೇಶ್ವರ, ಬಾಪು ಕಥೆ, ಸ್ವತಂತ್ರ ಹೋರಾಟ, ಕಿತ್ತೂರು ರಾಣಿ ಚನ್ನಮ್ಮ, ಛತ್ರಪತಿ ಶಿವಾಜಿ, ಝಾನ್ಸಿ ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀ ಬಾಯಿ, ಮಹಾತ್ಮ ಕಬೀರ,ಸಿಪಾಯಿ ದಂಗೆ

ಸಾಮಾಜಿಕ : ತಾಯಿ ಎದೆ ಹಾಲು, ಕುಟುಂಬ ಯೋಜನೆ, ಜನ ಸಂಖ್ಯಾ ನಿಯಂತ್ರಣ, ಕಬ್ಬಿನ ಮಹಾತ್ಮೆ, ತಂಬಾಕಿನ ದುಷ್ಪರಿಣಾಮ, ಬ್ರೂಣ ಹತ್ಯೆ

ಈ ರೀತಿ ಅನೇಕ ವಸ್ತು ವಿಷಯಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ಆಟದೊಳಗೆ ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡು ಸಮಾಜದ ಅಗತ್ಯಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸುವ ಕೆಲಸವನ್ನು ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಾ ಬಂದಿರುವುದು ತೊಗಲು ಗೊಂಬೆಯಾಟದ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಸಾರುತ್ತದೆ. ಈ ಪ್ರಸಂಗಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವನ್ನು ಕೆಲವು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಉದಾ : ಲವ-ಕುಶ ಪ್ರಸಂಗ ಸಂತಾನ ಪ್ರಾಪ್ತಿಗೆ, ರಾಮಾಯಣದ ಸ್ವರ್ಗಾರೋಹಣ ಪ್ರಸಂಗ ಅಪರಕರ್ಮದ ಕೊನೆದಿನ ಸ್ವರ್ಗ ಪ್ರಾಪ್ತಿಗೆ, ಮಳೆಗಾಗಿ ವಿರಾಟಪರ್ವ, ಊರಿಗೆ ಉತ್ತಮ ಉಲುಸಾಗಲೆಂದು ದೇವಿ ಮಹಾತ್ಮೆ ಇತ್ಯಾದಿ

ಪ್ರಾಚೀನತೆ- ಪ್ರದೇಶ  

ತೊಗಲುಗೊಂಬೆಯಾಟದ ಮೂಲ ಚೀನ ಎಂದು ಕೆಲವರು, ಭಾರತ ಎಂದು ಇನ್ನೂ ಕೆಲವರು ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಪಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಬಹಳಷ್ಟು ಜನ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಊಹಿಸಿರುವಂತೆ ಭಾರತವೇ ಈ ಕಲೆಯ ಮೂಲ ನೆಲ. ಇಲ್ಲಿಂದ ಜಗತ್ತಿನ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ದೇಶಗಳಿಗೆ ವಲಸೆ ಹೋಗಿರಬಹುದು. ಈ ಕಲೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಪುರಾಣ ಕಾಲಕ್ಕಿಂತ ಪೂರ್ವದಲ್ಲೆ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿತ್ತು ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಅನೇಕ ಪರಾವೆಗಳಿವೆ. ಇದರ ಪ್ರಾಚೀನತೆಯನ್ನು ಕ್ರಿ.ಪೂ.೩೦೦೦ ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಹಿಂದಿನ ಭಗವದ್ಗೀತೆಯ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ. ಜರ್ಮನಿಯ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಹೇಳುವಂತೆ ಕೌಟಿಲ್ಯನ ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ತೊಗಲುಗೊಂಬೆ ಆಟ ಶಬ್ದದ ಉಲ್ಲೇಖವಿದೆ. ಮಹಾಭಾರತ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲೂ ಇದರ ಪ್ರಸ್ತಾಪವಿದೆ. ಈ ಆಟವನ್ನು ಕಿಳ್ಯೇಕ್ಯಾತರು ಸಮುದಾಯ ತಮ್ಮ ಪಾರಂಪರಿಕ ಕಲೆಯಾಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದು, ಈ ಕಿಳ್ಳೇಕ್ಯಾತರ ಮೂಲ ಪುರುಷ ಪಾಂಡವರ ಜೊತೆ ವನವಾಸ ಮಾಡಿದನೆಂಬುದು ನಂಬಿಕೆ. ಮೂಲತಃ ತಮಿಳುನಾಡಿನ ಮೂಲದ ಈ ಕಲೆ ಕರ್ನಾಟಕಕ್ಕೆ ಸಮುದಾಯಗಳ ಮೂಲಕ ವಲಸೆ ಬಂದಿದೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಕನ್ನಡದ ಧನಪಾಲನ ತಿಲಕಮಂಜರಿ, ವಿದ್ಯಾರಣ್ಯರ ಪಂಚಾದಶಿ, ಪಾಲ್ಕುರಿಕೆ ಸೋಮನಾಥನ ಪಂಡಿತಾರಾಧ್ಯ ಚರಿತ, ಭೀಮ ಕವಿಯ ಬಸವ ಪುರಾಣ, ನೇಮಿಚಂದ್ರನ ನೇಮಿನಾಥ ಪುರಾಣ ಗಳಲ್ಲಿ ತೊಗಲುಗೊಂಬೆಯಾಟದ ಉಲ್ಲೇಖವಿರುವುದು ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಕನ್ನಡದ ವಚನಯುಗದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ವಚನಕಾರರು ಈ ಕಲೆಯ ಬಗ್ಗೆ ತಮ್ಮ ವಚನಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಕಲಕೇತ ಬೊಮ್ಮಯ್ಯ ಎಂಬ ವಚನಕಾರನಿದ್ದು ಅವನು ತೊಗಲುಗೊಂಬೆಯಾಟದ ಶಿಳ್ಳೇಕ್ಯಾತ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವನಾಗಿರಬಹುದೆಂದು ಊಹಿಸಲಾಗಿದೆ. 

ಭಾರತದ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ, ಓರಿಸ್ಸಾ, ಕರ್ನಾಟಕ, ತಮಿಳುನಾಡು, ಕೇರಳ, ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ, ಮೊದಲಾದ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ, ಕರ್ನಾಟಕದ ಧಾರವಾಡ(ಕಿಳ್ಳೇಕ್ಯಾತರ ಆಟ), ಕೋಲಾರ,ಬಳ್ಳಾರಿ, ರಾಯಚೂರು ಬೀದರ್ (ತೋಲುಬೊಮ್ಮಲಾಟ), ಗುಲ್ಬರ್ಗಾ(ಕಟಬರಾಟ), ಬೆಳಗಾವಿ-ಕಾರವಾರ( ಚಿತ್ರಮರಾಟಿಗರು,ಕಥಾನಾಯಕರಾಟ), ಹಳೆ ಮೈಸೂರು ಭಾಗ (ಗೊಂಬೆರಾಮರಾಟ)ದ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಕಲೆ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದೆ. ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಈ ಕಲೆಯನ್ನು ಉತ್ತುಂಗಕ್ಕೇರಿಸಿದ ಅನೇಕ ಕಲಾವಿದರಿದ್ದು ಅವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರನ್ನು ಹೆಸರಿಸುವುದಾದರೆ ಕರ್ನಾಟಕದ ಪ್ರಮುಖ ಕಲಾವಿದರು : ಹೊಂಬಯ್ಯ, ಗುಡ್ಡಪ್ಪ ಶಟವಾಜಿ, ಎಡ್ರಮ್ಮನಹಳ್ಳಿ ಭರಮಪ್ಪ, ಶಿಂದೆ ರಾಮಮೂರ್ತಿ, ಮೊರನಾಳದ ಭೀಮವ್ವ, ದೊಡ್ಡಬಾಳಪ್ಪ, ಬೆಳಗಲ್ಲು ವೀರಣ್ಣ, ಹನುಮಂತಯ್ಯ, ಹೊಂಬಯ್ಯ, ಅಪ್ಪಾಜಿ, ಬಡೇಲಡುಕಿನ ಕೆ. ತಿಪ್ಪೇಸ್ವಾಮಿ ಮೊದಲಾದವರು. ಇನ್ನೂ ಜಗತ್ತಿನ ಚೀನಾ, ಟರ್ಕಿ, ಗ್ರೀಸ್, ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್, ಮಲೇಷಿಯ, ಇಂಡೋನೇಷಿಯಾ, ಪರ್ಷಿಯಾ, ಇಟಲಿ ಮತ್ತು ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ತೊಗಲು ಗೊಂಬೆಯಾಟ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿರುವುದನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ವಿದೇಶಗಳಲ್ಲಿ  ತೊಗಲುಗೊಂಬೆಯಾಟಕ್ಕೆ ಅನೇಕ ವೃತ್ತಿಪರ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ.

ತೊಗಲು ಗೊಂಬೆಯಾಟದ ಇಂದಿನ ಸ್ಥಿತಿಗತಿ

ಎಲ್ಲಾ ಕಲೆಗಳಿಗೆ ಆಧುನಿಕತೆ ತಂದೊಡ್ಡಿದ ಸವಾಲು ಹಾಗೂ ಸಂಕಟಗಳನ್ನು ಈ ಕಲೆಗೂ ತಂದಿದೆ. ಒಂದು ಕಾಲಕ್ಕೆ ಅಪಾರ ಸಂಖೆಯ ಕಲಾವಿದರು ಮತ್ತು ಕಲಾ ತಂಡಗಳು ಇದದ್ದು ಈಗ ಕೇವಲ ನೂರರ ಒಳಗಿದೆ. ಒಂದು ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ ೧೬೭ ತೊಗಲು ಗೊಂಬೆಯಾಟದ ತಂಡಗಳಿದ್ದು ಅವುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಈಗ ಕ್ಷೀಣಿಸಿ ಬೆರಳೆಣಿಕೆಯಷ್ಟಾಗಿವೆ. ಈ ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಅದ್ಭುತ ಸಾಧಕರೆನಿಸಿದ ಬೆಳಗಲ್ಲು ವಿರಣ್ಣ ಅವರ ಪ್ರಕಾರ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಕಾಲಕ್ಕೆ ೧೮೦ ಜನ ತೊಗಲುಗೊಂಬೆ ಕಲಾವಿದರಿದ್ದರು ಆದರೆ ಈಗ ೧೦೦ಕ್ಕೆ ಇಳಿದಿದೆ.  ಆಧುನಿಕತೆಯ ವಿದುನ್ಮಾನ ಮಾಧ್ಯಮಗಳು ಮನರಂಜನೆಯ ಅನಂತ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಸಿರುವ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಿಂದಾಗಿ ಈ ಆಟವನ್ನು ನೋಡುವ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ ಸಂಖ್ಯೆಯೂ ಕ್ಷೀಣಿಸಿದೆ. ಆಡಿಸುವ ಪ್ರಾಯೋಜಕರು ಇಲ್ಲವಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಸರ್ಕಾರದ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹವೂ ಅಷ್ಟಕ್ಕಷ್ಟೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಈ ಕಲೆಯನ್ನು ನಂಬಿ ಬದುಕುವ ಕುಟುಂಬಗಳು ವೆಚ್ಚದಾಯಕವಾದ ಈ ಕಲೆಯನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದೆ ಬೇರೆ ವೃತ್ತಿಗಳನ್ನು ಹರಿಸಿ ಈ ಕಲೆಯಿಂದ ದೂರವಾಗಿವೆ. ಒಟ್ಟಾರೆ ಕಲೆಗಳನ್ನು ನೋಡಿ ಆಸ್ವಾದಿಸುವ ಜನ ಮತ್ತು ವಾತಾವರಣವಿಲ್ಲ.  ಕಲೆಯನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸುವ ಕಲಾವಿದರಿಲ್ಲ.  ಕಲೆಗೆ ಬೇಕಾದ ಅಗತ್ಯ ಸಾಮಾಗ್ರಿ ಮತ್ತು ಕುಶಲತೆಯಿಲ್ಲ. ಆಧುನಿಕ ಸಂದರ್ಭಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಇರುವ ಕಲೆಗೆ ಮರು ರೂಪಣೆಮಾಡುವ ಮನಸ್ಸು ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯಗಳಿಲ್ಲ. ಈ ಕಲೆಗೆ ಬೇಕಾದ ಹಣ ಮತ್ತು ಜನ ಬೆಂಬಲ ಇಲ್ಲವಾಗಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿಂದ ಪಾರಂಪರಿಕ ತೊಗಲು ಗೊಂಬೆಯಾಟ ನಾಶದ ಅಂಚಿಗೆ ತಲುಪಿದೆ.

ತೊಗಲು ಗೊಂಬೆಯಾಟ ಮತ್ತು ಪಾರಂಪರಿಕ ಜ್ಞಾನಗಳು

ತೊಗಲುಗೊಂಬೆಯಾಟದ ಕಲೆಯನ್ನು ಕೇವಲ ಕಲೆಯಾಗಿ ನೋಡುವಂತಿಲ್ಲ. ಅದರ ಹಿನ್ನೆಲೆಗೆ ಅಪಾರವಾದ ಜ್ಞಾನ ಸಂಪತ್ತಿದೆ. ಈ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ಸಂಗತಿಗಳೆಂದರೆ :

೧. ಗೊಂಬೆಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ

೨. ಗೊಂಬೆಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆ

೩. ವಾದ್ಯಗಳ ತಯಾರಿ ಮತ್ತು ನುಡಿಸುವುದು

೪. ಚಿತ್ರಕಲೆ

೫. ಬಣ್ಣ ತಯಾರಿಕೆ

೧. ಗೊಂಬೆಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ 

 ಕಲಾವಿದರು ತೊಗಲುಗೊಂಬೆಯಾಟವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲು ಬೇಕಾಗುವ ಗೊಂಬೆ ತಯಾರಿಕೆಗೆ ಬೇರೆ ಯಾರನ್ನೂ ಆಶ್ರಯಿಸದೆ ತಾವೇ ಅಗತ್ಯವಿರುವ ಗೊಂಬೆಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದ ಚರ್ಮವನ್ನು ಹದಮಾಡಿ ಅದಕ್ಕೆ ಒಂದು ರೂಪು ಕೊಡುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಕಾರ್ಯವಲ್ಲ. ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಬರುವಂತಹದ್ದಲ್ಲ. ಅದನ್ನು ತಮ್ಮ ಅಪಾರ ಶ್ರಮ ಹಾಗೂ ಪ್ರಯತ್ನಗಳಿಂದ ಕಲಿಯಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಕಲಾವಿದರು ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಪ್ರಯತ್ನದಿಂದಾಗಿ ಕಲಿಯುತ್ತಾರೆ. ಈ ಗೊಂಬೆತಯಾರಿಸುವ ಕುಶಲತೆ ಇದ್ದವರು ಕಲಾ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳು ಕಡಿಮೆಯಾದರೂ ಚಿಂತಿಸಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಈ ರೀತಿಯ ಗೊಂಬೆಗಳಿಗೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ (ವಿಶೇಷವಾಗಿ ವಿದೇಶಿಯರಿಂದ) ಹೆಚ್ಚಿನ ಬೇಡಿಕೆಯಿದೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಈ ಗೊಂಬೆ ತಯಾರಿಸುವ ಕಲೆಯನ್ನು ಉಪ ಜೀವನಕ್ಕೆ ಆದಾರವಾಗಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಾಧ್ಯವಿದೆ. ಇದು ಕಲೆಯ ಜೊತೆ ನಶಿಸಿದರೆ ಅಷ್ಟರ ಮಟ್ಟಿಗೆ ನಮ್ಮ ಪಾರಂಪರಿಕ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಂತೆ

೨. ಗೊಂಬೆಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆ 

ಕಲಾವಿದರು ತಾವು ತಯಾರಿಸಿದ ಗೊಂಬೆಗಳನ್ನು ಬಹು ದಿನಗಳವರೆಗೆ ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಇಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಬಿದಿರಿನ ಪಟ್ಟಿಗೆಗಳ ತಯಾರಿ ಮತ್ತು ವಿವಿಧ ಗಿಡಮೂಲಿಕೆಗಳನ್ನು ಗೊಂಬೆಗಳಿಗೆ ಬಳಿಯುವುದು ಕಲಾವಿದರಿಗೆ ಪರಂಪರೆಯ ಅನುಭವದಿಂದ ಲಭ್ಯವಾದ ಜ್ಞಾನ. ಹಾಗಾಗಿ ಇಂಥ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅನೇಕ ಅವಕಾಶಗಳಿವೆ. ಈ ಬಗ್ಗೆ ಗಂಭೀರವಾದ ಅಧ್ಯಯನಮಾಡಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಪುಟ್ಟಿ ತಯಾರಿಸುವ ಕೌಶಲ, ಗೊಂಬೆಗಳು ಹಾಳಾಗದಂತೆ ಸಂರಕ್ಷಿಸುವ ಆ ಗಿಮೂಲಿಕೆಗಳು ಯಾವುವು ಅವುಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಕ್ರಮಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿದು ಸಮಕಾಲೀನ ಸಮಾಜದ ವಿವಿಧ ಅಗತ್ಯಗಳಿಗೆ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಅವಕಾಶವಿದೆ.

೩. ವಾದ್ಯಗಳ ತಯಾರಿ ಮತ್ತು ನುಡಿಸುವುದು

ತೊಗಲುಗೊಂಬೆಯಾಟದ ಪ್ರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಸಂಗೀತದ ಪಾತ್ರ ಹಿರಿದು. ಇದಕ್ಕೆ ಬೇಕಾಗುವ ವಾದ್ಯಪರಿಕರಗಳು ಹಲವಾರು. ಮೃದಂಗ, ಮುಖವೀಣೆ, ಡೋಲು, ಪುಂಗಿ,ತಾಳ, ಪಾವರೆ,ಹಾರ್ಮೋನಿಯಂ, ಕೊಳಲು ವಾದ್ಯಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ವಾದ್ಯಗಳನ್ನು ತಾವೇ ತಯಾರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯ. ಹಾಗೂ ಅವುಗಳನ್ನು ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ನುಡಿಸುವ ಕಲೆಯೂ ಕೂಡ ಕಲಾವಿದರಿಗೆ ಕರಗತ. ಇಲ್ಲಿ ಬಳಸುವ ಸಂಗೀತ ವಾದ್ಯಗಳು ಈ ಕಲೆಯ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ಬಳಸ ಬಹುದಾದವು. ಹಾಗಾಗಿ ಇವುಗಳ ತಯಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಬಳಕೆಯ ಕೌಶಲಗಳನ್ನು ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದಾದ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಗಂಭೀರವಾಗಿ ಚಿಂತಿಸಬೇಕಾಗಿದೆ. ಈ ವಾದ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಪಾವರೆ ವಾದ್ಯ ವಿಶಿಷ್ಟ. ಈ ವಾದ್ಯವನ್ನು  ಕಂಚಿನ ಗಂಗಾಳದಿಂದ ಸಿದ್ದಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ. ಗಂಗಾಳವನ್ನು ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಬೋರಲು ಹಾಕಿ ಅದರ ಮೇಲೆ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮೇಣ ಮೆತ್ತಿ ಹಂಚಿ ಕಡ್ಡಿಯನ್ನು ಅದರಲ್ಲಿ ನೆಟ್ಟು ಎರಡೂ ಕೈಗಳಿಂದ ಉಜ್ಜಿದಾಗ ನಾದ ಹೊರಡುತ್ತದೆ. ಇಂಥ ವಾದ್ಯಗಳನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸುವುದು ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಉಳಿಸುವ ಸಮರ್ಥವಾದ ಕಾರ್ಯವೆನಿಸುತ್ತದೆ. 

೪. ಚಿತ್ರಕಲೆ

ತೊಗಲು ಗೊಂಬೆಗಳ ತಯಾರಿಕೆಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಕಲೆ ಬಹು ಪ್ರಧಾನವಾದ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಚರ್ಮದ ಮೇಲೆ ರೇಖಾ ವಿನ್ಯಾಸ ಮಾಡುವುದು; ರೇಖಾ ವಿನ್ಯಾಸಕ್ಕನುಗುಣವಾಗಿ ಚರ್ಮವನ್ನು ಕತ್ತರಿಸುವುದು; ಬಣ್ಣ ತುಂಬುವುದು ಇತ್ಯಾದಿ ಕಾರ್ಯಗಳು ನಡೆಯುತ್ತವೆ. ಚರ್ಮವನ್ನು ತಮಗೆ ಬೇಕಾದ ಪಾತ್ರದ ಆಕಾರಕ್ಕೆ ಕತ್ತರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾದ ಬಣ್ಣದ ಸಂಯೋಜನೆ ಮಾಡುವುದು ಬಹಳ ಮುಖ್ಯ. ಇಲ್ಲಿ ಕಲಾವಿದರ ಚಿತ್ರಕಲಾ ಕೌಶಲ್ಯ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಈ ಚಿತ್ರಕಲೆ ಕಲಾವಿದರ ಪಾರಂಪರಿಕ ಜ್ಞಾನದ ಮೂಲಕ ತಲೆಮಾರಿನಿಂದ ತಲೆಮಾರಿಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಸೂಕ್ಷ್ಮತೆಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡು ಸಾಗಿ ಬಂದಿದೆ. ಇಂಥ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಕಲೆಯ ಜೊತೆ ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುವುದೆಂದರೆ ನಮಗೆ ಆಗುವ ನಷ್ಟ ಎಂತಹದ್ದು ಎಂಬುದನ್ನು ಚಿಂತಿಸಿದರೆ ಗಾಬರಿ ಹುಟ್ಟಿಸುತ್ತದೆ. 

೫. ಬಣ್ಣ ತಯಾರಿಕೆ

ಗೊಂಬೆಗೆ ಲೇಪಿಸು ಬಣ್ಣವನ್ನು ಸ್ವತಃ ಕಲಾವಿದರೇ ತಮ್ಮ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ವಿಶೇಷ. ಈ ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಬಳಸಲ್ಪಡುವ ಬಣ್ಣಗಳೆಂದರೆ ಕೆಂಪು, ಕಪ್ಪು, ಹಳದಿ, ನೀಲಿ, ಸಿಂಧೂರ, ಪಚ್ಚೆ ನೀಲಿ ಇತ್ಯಾದಿ. ಇಷ್ಟೊಂದು ಬಣ್ಣಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ಕಲಿತ ಇವರ ಜ್ಞಾನ ಎಷ್ಟೊಂದು ಕುತೂಹಲಕಾರಿ? ಈ ರೀತಿ ಪಾರಂಪರಿಕ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಿದ ಬಣ್ಣಗಳ ಹೊಳಪು ಮತ್ತು ದೀರ್ಘಕಾಲ ತಾಜಾತನವನ್ನು ಕಾಪಿಡುತ್ತವೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಹೊಸಕಾಲದ ರಸಾಯನಿಕಗಳನ್ನು ಬಳಸಿದ ಬಣ್ಣಗಳನ್ನು ಬಳಸಿದ ಕಲಾವಿದರಿಗೆ ಅದರ ಪರಿಣಾಮಗಳು ತಿಳಿದವೆ. ಹೊಳಪು ದೀರ್ಘಕಾಲ ಬಾಳಿಕೆ ಬೇಕೆಂದರೆ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ರೀತಿಯಲ್ಲಿಯೆ ಬಣ್ಣ ತಯಾರಿಕೊಳ್ಳಬೇಕೆಂಬುದು ಸ್ವತಃ ಕಲಾವಿದರ ಅನಿಸಿಕೆ. ಇಲ್ಲಿ ಬಳಸುವ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಬಣ್ಣವನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ಬಳಸಬೇಕಾದ ವಸ್ತುಗಳು ಯಾವುವು ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ತಯಾರಿಸು ವಿಧಾನ ಯಾವುದು ಎಂಬುದು ಕಲಾವಿದರೆಲ್ಲರಿಗೂ ಗೊತ್ತಿರುವ ಸತ್ಯವೆ. ಅದರ ಕೆಲವು ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸುವುದಾದರೆ : 

೧. ಕಪ್ಪು ಬಣ್ಣ ಬೇಕೆಂದರೆ ದೀಪದ ಕಾಡಿಗೆ ಅಥವ ತೆಂಗಿನ ಕಾಯಿಯ ಚಿಪ್ಪನ್ನು ಸುಟ್ಟು ಕರಕು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಇದನ್ನು ಪುಡಿಮಾಡಿ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಬೆರಸಿ ಅದಕ್ಕೆ ಜಾಲಿಯ ಅಂಟನ್ನು ಬೆರಸ ಬೇಕು. ಅನಂತರ ಅದನ್ನು ಚನ್ನಾಗಿ ಕದಡಿ ಆರುದಿನಗಳ ಕಾಲ ಕೊಳೆಯಲು ಬಿಟ್ಟು ನಂತರ ಬಿಳಿಬಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಸೋಸಬೇಕು. ಹೀಗೆ ತಯಾರಾದ ಕಪ್ಪು ಬಣ್ಣ ವರ್ಷಗಟ್ಟಲೆ ಕೆಡುವುದಿಲ್ಲ.

೨. ಸಿಂಧೂರ ಬಣ್ಣ ಬೇಕೆಂದಾಗ ಮದರಂಗಿ ಮತ್ತು ಸುಣ್ಣವನ್ನು ಬೆರಸಿ ಅದಕ್ಕೆ ಬೇವಿನ ಅಂಟನ್ನು ಸೇರಿಸಿ ಕೆಲವು ದಿನಗಳ ಕಾಲ ಕೊಳೆಯಲು ಬಿಟ್ಟು ನಂತರ ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತಾರೆ

ಹೀಗೆ ತಮಗೆ ಬೇಕಾದ ಎಲ್ಲಾ ತರಹದ ಬಣ್ಣಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ಸುತ್ತಲಿನ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಸಿಗುವ ಬಗೆಬಗೆಯ ಎಲೆ, ಹೂವು, ಅಂಟುಗಳ ಸಹಾಯದಿಂದ ಅತೀ ಕಡಿಮೆ ಖರ್ಚಿನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಗುಣಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಆಧುನಿಕ ಕಾಲದ ಬಣ್ಣಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಹೊಳಪು ಮತ್ತು ಬಾಳಿಕೆ ಇರುವ ಬಣ್ಣಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸು ಜ್ಞಾನ ನಮ್ಮಲ್ಲಿರುವಾಗ ಹೆಚ್ಚು ಖರ್ಚಿನ ದೀರ್ಘಕಾಲ ಬಾಳಿಕೆ ಬರದ ಬಣ್ಣಗಳನ್ನು ಯಾಕೆ ಉಪಯೋಗಿಸಬೇಕು ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆ ಇಲ್ಲಿ ಎದುರಾಗುತ್ತದೆ. 

ನಮ್ಮ ಮುಂದಿರುವ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳು

ತೊಗಲುಗೊಂಬೆಯಾಟ ವಿನಾಶದ ಕಡೆಗೆ ಸಾಗಿರುವಾಗ ಅದನ್ನು ಉಳಿಸಬೇಕಾದ ಬಗೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಚಿಂತಿಸಬೇಕಾದುದು ಇಂದಿನ ತುರ್ತು. ಈ ಬಗ್ಗೆ ಅನೇಕ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಬಹಳ ಗಂಭೀರವಾದ ಆಲೋಚನೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಕುರಿತು ೧೯೮೯ ಫೆಬ್ರವರಿಯಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಜಾನಪದ ವಿಭಾಗ ನಡೆಸಿದ ೧೬ನೇ ಅಖಿಲ ಕರ್ನಾಟಕ ಜಾನಪದ ಸಮ್ಮೇಳನದಲ್ಲಿ ’ತೊಗಲುಗೊಂಬೆಯಾಟದ ಮೇಲೆ ಆಧುನಿಕತೆಯ ಪರಿಣಾಮ ಮತ್ತು ನವೀಕರಣದ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳು’ ಎನ್ನುವ ವಿಷಯ ಕುರಿತು ಮಾತನಾಡುತ್ತಾ ಹಿ.ಚಿ. ಬೋರಲಿಂಗಯ್ಯ ಅವರು ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ :

ಯಾವುದೇ ಕಲೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಬೆಲೆಸಾಗಬೇಕಾದರೆ ಮತ್ತು ವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾಗಿ ನಿಲ್ಲಬೇಕಾದರೆ ವಿದ್ಯಾವಂತರು ಅದರಲ್ಲಿ ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡುವುದು ಅನಿವಾರ್ಯ. ಅಂದರೆ ವಿದ್ಯಾವಂತ ಇಲ್ಲಿ “ಕೋರಿಯಾಗ್ರಾಫರ್” ಆಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವುದಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ಅವರ ಜೀವನ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವವನಾಗಬೇಕು. ಆದ್ದರಿಂದ ಈ ವಿದ್ಯಾವಂತರು ಹಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದು ಕಲೆಯ ಬಗ್ಗೆ ನಿಜವಾದ ಅಭಿಮಾನ ಇರುವವರಾಗಬೇಕು. ಕಲೆಯ ಪರಂಪರೆಯ ಹಿನ್ನೆಲೆಯ ಸುಧಾರಣೆ ಹೇಗೆ ಮಾಡಬೇಕೆಂಬ ಪರಿಜ್ಞಾನವುಳ್ಳವರಾಗಿರಬೇಕು. ಕರಾವಳಿಯ ಯಕ್ಷಗಾನ ಪ್ರವೇಶದ ನಂತರ ನವೀಕರಣಗೊಂಡ ರೀತಿ ನಮ್ಮೆಲ್ಲರಿಗೂ ಗೊತ್ತೇ ಇದೆ. ಈ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ವಿದ್ಯಾವಂತರು ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಎರಡು ಲಾಭಗಳಿವೆ. ಒಂದು ಕೆಲವು ಅಂಧ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಮತ್ತು ಶೋಷಣಾ ಮೂಲವಾದ ಆಚರಣೆಗಳಿಂದ ಕಲಾವಿದರನ್ನು ಅಥವಾ ಒಟ್ಟಾರೆ ಜನಪದರನ್ನು ವಿಮುಕ್ತಿಗೊಳಿಸುವುದು, ಎರಡು ಹಿಂದೆಯೇ ಹೇಳಿದಂತೆ ಕಲೆಯ ಸುಧಾರಣೆ ಮಾಡುವುದು. ಈ ಮಾತಿಗೆ ಅನೇಕ ವಿರೋಧಗಳು ಬರಬಹುದು ಆದರೆ ಇಂದಿನ ವಿಜ್ಞಾನ ಯುಗದಲ್ಲಿಯೂ ಧರ್ಮ. ದೇವರು ಮತ್ತು ಆಚರಣೆಗಳ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಕಲೆಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರೆ ಅದು ಪ್ರಗತಿ ವಿರೋಧಿ ಧೋರಣೆಯೇ ಆಗುತ್ತದೆ. ಅಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಬಡತನದಿಂದ ನರಳುತ್ತಿರುವ ಭಾರತದಂತ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಶೋಷಣಾರಹಿತವಾದ ಸಮಾಜವೊಂದರ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಬೇಕು ಮತ್ತು ಈ ದೇಶದ ಜನರ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಪ್ರಮುಖ ಅಂಗಗಳಾದ ಜಾನಪದ ಕಲೆ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಂಗೀತಗಳು ಉಳಿಯಬೇಕು. ಇದು ದೃಂದದಲ್ಲಿರುವ ಮನಸ್ಸೊಂದರ ಆಲೋಚನೆ ಅನ್ನಿಸಿದರೂ ಈ ಎರಡೂ ಆಗಬೇಕಾದುದು ಅಗತ್ಯ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಇನೆರಡು ಅಂಶಗಳನ್ನು ಅವರು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅವುಗಳೆಂದರೆ- ಸಂಘ -ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಜಾನಪದಕ್ಕಾಗಿಯೇ ಹುಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾದ ಅನಿವಾರ್ಯತೆ. ಸರ್ಕಾರ ಕಲಾವಿದರಲ್ಲಿ ಆತ್ಮವಿಶ್ವಾಸ ತುಂಬಬೇಕಾದ ರೀತಿ.

ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ದೇಶಗಳಂತೆ ಶುದ್ದ ಮನೋರಂಜನೆ ಕಲೆಯಾಗಿಸಿ ವಾಣಿಜ್ಯೀಕರಣಗೊಳಿಸಬೇಕೆ?

ಹೌದು ಈ ಕಲೆಯಯನ್ನು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ ಯಾವುದೇ ಕಲೆ ಇಂದಿನ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಉಳಿಯಬೇಕಾದರೆ ಅದು ವಾಣಿಜ್ಯೀಕರಣಗೊಳ್ಳಲೇ ಬೇಕು. ಇಲ್ಲವಾದರೆ ಅದಕ್ಕೆ ಉಳಿಗಾಲವಿಲ್ಲ ಎನ್ನುವಂತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಿದೆ. ನಮ್ಮ ಈ ಕಲೆಯನ್ನು ವಿದೇಶಗಳು ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ತಮ್ಮ ಪರಿಸರ ಹಾಗೂ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಹೊಂದಿಸಿಕೊಂಡು ಶುದ್ದಾಂಗವಾಗಿ ವಾಣಿಜ್ಯೀಕರಣಗೊಳಿಸಿದೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಅಲ್ಲಿ ಗೊಂಬೆಯಾಟಕ್ಕಾಗಿ ಹಲವಾರು ವೃತ್ತಿಪರ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿದ್ದು ಸಾಕಷ್ಟು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿರುವುದಾಗಿ ತಿಳಿದು ಬರುತ್ತದೆ. ಈ ಮಾದರಿಯನ್ನು ನಾವು ಸಂಪೂರ್ಣ ಅನುಕರಿಸಬೇಕೆಂದು ಹೇಳಿದರೆ ನಮ್ಮ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತೇವೆ. ಏಕೆಂದರೆ ನಮ್ಮ ನೆಲೆದಲ್ಲಿ ಈ ಕಲೆ ಕೇವಲ ಮನೋರಂಜನೆಗೆ ಮೀಸಲಾದ ಕಲೆಯಲ್ಲ. ಬದಲಿಗೆ ನಮ್ಮ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಮುಂದಿನ ತಲೆಮಾರಿಗೆ ರವಾನಿಸುವ, ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಿಗೆ ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಗೃತಿಯನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುವ, ಮಾನವನ ಅನೇಕ ರೀತಿಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಪರಿಹಾರ ರೂಪವಾಗಿರುವ ಕಲೆಯಾಗಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ನಮ್ಮ ಈ ನೆಲೆದ ತೊಗಲುಗೊಂಬೆಯಾಟ ಕೇವಲ ಮನೋರಂಜನೆಯಾಗದೆ ತನ್ನ ಮೂಲೋದ್ದೇಶಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಆಧುನಿಕ ಸಮಾಜಕ್ಕೆ ಮನೋರಂಜನೆಯೊದಗಿಸುವ ಮೂಲಕ ವಾಣಿಜ್ಯೀಕರಣ ಗೊಳ್ಳಬೇಕಿದೆ. 

ವಿದ್ಯಾವಂತ ಯುವ ಜನತೆ ಈ ಕಲಾ ಲೋಕಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿ ಹೊಸ ರೂಪ ಕೊಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಬೇಕೆ?

ಹೌದು ವಿದ್ಯಾವಂತ ಯುವ ಜನ ಪರಂಪರೆ ಮತ್ತು ಅದರ ಜ್ಞಾನಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತೀವ್ರವಾದ ತಾತ್ಸಾರ ಹಾಗೂ ನಿರ್ಲಕ್ಷೆ ಮಾಡುತಿದ್ದು ಇದರಿಂದ ಪಾರಂಪರಿಕ ಕಲೆ ಸಾಹಿತ್ಯ ಮತ್ತಿತರ ಜ್ಞಾನ ಧಾರೆಗಳ ಮುಂದುವರಿಕೆಗೆ ತೀವ್ರ ಹಿನ್ನೆಡೆ ಉಂಟಾಗಿದೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಈ ಸಮುದಾಯ ಜನಪದ ಕಲೆಯಂತಹ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಆಸಕ್ತಿಯಿಂದ ಪ್ರವೇಶ ಪಡೆದು ನಿಷ್ಟೆ ತೋರಿದರೆ ಖಂಡಿತಾ ಈ ಕಲೆ ಕಾಲದ ಅಗತ್ಯಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಮುಂದುವರೆಯುತ್ತದೆ. ಅನಕ್ಷರಸ್ಥ ಕಲಾವಿದರಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಈ ಕಲೆಯನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಬಹುದು. ಇಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯಾವಂತ ಯುವಕರು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ ಇಡೀ ಯುವ ಸಮುದಾಯ ಅಂದರೆ ಹೊಸ ತಲೆಮಾರಿನ ಜನ ಈ ಕಲೆಯ ಪ್ರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗಬೇಕು ಹೀಗೆ ಆಗುವುದಾದರೆ ತೊಗಲು ಗೊಂಬೆಯಾಟ ಇನ್ನಷ್ಟು ಕಾಲ ನಮ್ಮ ನಡುವೆ ರಿಲೆವೆಂಟಾಗಿ ಉಳಿಯಬಲ್ಲದು. 

ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಾದ್ಯಮವಾಗಿ ಬಳಸಿ ಕೊಳ್ಳಬೇಕೆ?

 ಇಂದು ಶಿಕ್ಷಣ ಕ್ಷೇತ್ರ ಸಾಕಷ್ಟು ಆಧುನಿಕ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಸಮರ್ಥವಾಗಿದೆ. ಅದರಲ್ಲೂ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಬಹಳಷ್ಟು ಸಹಾಯವನ್ನು ಪಡೆದು ಮನ್ನೆಡೆಯುತ್ತಿದೆ. ಇಂತಹ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಹಳೆಯ ಕಾಲದ ಉಳಿಕೆಯಾಗಿರುವ ತೊಗಲುಗೊಂಬೆಯ ಕಲೆಯನ್ನು ಶಿಕ್ಷಣ ಮಾದ್ಯಮಲ್ಲಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವುದೆಂದರೆ ಅಸಂಬದ್ಧವೆನಿಸಬಹುದು. ಆದರೆ ಮಕ್ಕಳ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಈ ಗೊಂಬೆಯಾಟ ತೀವ್ರ ಕೂತೂಹಲ ಮೂಡಿಸುವುದರಿಂದ ಇವುಗಳ ಮೂಲಕ ಕಲಿಕೆ ಸುಗಮವಾಗಬಲ್ಲದು.  

ನಮ್ಮ ದೇಶ ಸಂಪ್ರದಾಯಬದ್ದವಾಗಿರುವ ಕಾರಣ ಕಲೆಯನ್ನು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರೆಸಬೇಕೆ?

ಕಾಲಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡಂತೆ ಮಾರ್ಪಾಡುಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಕಲೆಯನ್ನು ಉಳಿಸಬೇಕೆಂಬ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬರುತ್ತವೆ. ಗೊಂಬೆಯಾಟದ ಮೂಲಕ ಹೊಸ ಕಾಲದ ಕಥೆ ಹೇಳುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡುವುದು ಕಲೆಯ ಪುನರುಜ್ಜೀವನದ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಒಳ್ಳೆಯ ಪ್ರಯತ್ನವೇನೊ ನಿಜ. ಆದರೆ ಹೀಗೆ ತನ್ನ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಬದಲಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಜಾನಪದ ಕಲೆಗಳು ಕಳೆದು ಹೋದದ್ದೆ ಹೆಚ್ಚು. ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ತೊಗಲುಗೊಂಬೆಗೆ ಜೀವ ತುಂಬುವ ಪ್ರಯತ್ನಗಳಾಗುವ ನಿಟ್ಟಿನ ಚಿಂತನೆಗಳು ಸದ್ಯದ ಅಗತ್ಯ.- ಕುಮಾರ ಎಸ್.

ಗೊಂಬೆಯಾಟವನ್ನು ಹೇಗೆ ಹೊಸಕಾಲಕ್ಕೆ ಹೊದಿಸಿಕೊಂಡು ಮುಂದುವರೆಸಬೇಕೆಂಬುದಕ್ಕೆ ಇಂದುಶ್ರೀ ಅವರು ಮಾಡುತ್ತಿರುವ ಡಿಂಕು ಪ್ರಯೋಗ ಮಾದರಿಯೆನಿಸುತ್ತದೆ. ಸಂಗೀತ ಮಾತು ಮತ್ತಿತರ ಅಂಶಗಳಲ್ಲಿ ಆಧುನಿಕ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಮುಂದುವರೆಸ ಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಆಧುನಿಕ ವಿಜ್ಞಾ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ತಿಳುವಳಿಕೆ ಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.

-ಡಾ. ಎಸ್.ಎಂ. ಮುತ್ತಯ್ಯ

ಚಿತ್ರಗಳು : ಅಂತರ್ಜಾಲದ ಮೂಲದಿಂದ

*  ದಿನಾಂಕ : ೧೭.೦೧.೨೦೧೫ ರಂದು ಚಿತ್ರದುರ್ಗದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಯಕ್ಷಗಾನ ಬಯಲಾಟ ರಂಗ ಸಂಭ್ರಮ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಮಂಡಿಸಿದ ಪ್ರಬಂಧ

ಬಯಲಾಟದ ನಾದ ಬ್ರಹ್ಮ ಮದ್ದಳೆ ಸಣ್ಣಪಾಲಯ್ಯ

ಮದ್ದಳೆ ಸಣ್ಣ ಪಾಲಯ್ಯ

ಚಿತ್ರದುರ್ಗ ಜಿಲ್ಲೆ ಚಳ್ಳಕೆರೆ ತಾಲ್ಲೂಕಿನ ನಲಗೇತನಹಟ್ಟಿ ಗ್ರಾಮದ ಬಯಲಾಟದ ಕಲಾವಿದ ಮದ್ದಳೆ ಸಣ್ಣಪಾಲಯ್ಯ ಅವರಿಗೆ ೨೦೧೩-೧೪ ನೇ ಸಾಲಿನ ಕರ್ನಾಟಕ ಯಕ್ಷಗಾನ ಬಯಲಾಟ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ದೊರೆತಿದೆ. ಈ ಸಂದರ್ಭದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೭೫ ವರ್ಷದ ಹಿರಿಯ ಕಲಾ ಜೀವಿಯ ಬಗೆಗಿನ ಅವಲೋಕನ ಇಲ್ಲಿದೆ

ತನ್ನ ಶಿಷ್ಯರ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಕಲಾವಿದ ಸಣ್ಣ ಪಾಲಯ್ಯ

     ಸಣ್ಣಪಾಲಯ್ಯ ಮ್ಯಾಸನಾಯಕ ಬುಡಕಟ್ಟಿನ ಒಂದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಕೃಷಿ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿ ಮೂರನೇ ತರಗತಿಯವರೆಗೆ ಮಾತ್ರ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲೇ ತನ್ನ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಲಿತವಿದ್ದ ಭಜನೆ ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತರಾಗಿ ಭಜನೆಯ ಡಕ್ಕೆ ಬಾರಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಪ್ರವೀಣರಾದವರು. ಇದರಿಂದ ಇವರು ಭಜನೆ ಸಣ್ಣಪಾಲಯ್ಯ ಅಂತಲೇ ಜನಪ್ರಿಯರಾಗಿದ್ದರು. ಅನಂತರ ನಿಧಾನವಾಗಿ ಬಯಲಾಟದ ಕಡೆ ಗಮನಹರಿಸಿ ಅನೇಕ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳಲ್ಲಿ ಅರ್ಜುನ, ಸಖಿ ಮೊದಲಾದ ವಿಭಿನ್ನ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ಅನಂತರ ಭಜನೆಯ ಡಕ್ಕೆ ವಾದ್ಯ ನುಡಿಸಿದ ಅನುಭವದ ನೆರಳಲ್ಲಿ ಬಯಲಾಟದ ಮದ್ದಳೆ ಅಥವಾ ಮೃದಂಗ ಬಾರಿಸಲು ಆರಂಭಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆಮೂಲಕ ಮದ್ದಳೆ ಸಣ್ಣಪಾಲಯ್ಯನಾಗಿ ರೂಪಾಂತರಗೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಹಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಮದ್ದಳೆ ಬಾರಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ನಿಪುಣರಾಗಿದ್ದ ಮೂಳೋಬಜ್ಜ, ಕೆಂಗಯ್ಯ, ಕಾರೆಬೋರಯ್ಯ ಮೊದಲಾದ ಹಿರಿಯರಿಂದ ಮದ್ದಳೆಯ ವಿವಿಧ ಮಟ್ಟುಗಳನ್ನು ಕಲಿಯುತ್ತಾರೆ. ನಿಧಾನವಾಗಿ ಅವೆಲ್ಲ ಮಟ್ಟುಗಳನ್ನು ಕರಗತಮಾಡಿಕೊಂಡು ಎಂಥ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲೂ ದೃತಿಗೆಡದೆ ಮದ್ದಳೆ ಬಾರಿಸುವ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅಲ್ಲಿಂದಲೆ ಬಯಲಾಟದಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡು ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೂ ಅದನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿಕೊಂಡು ಬಂದಿದ್ದಾರೆ. ಸಣ್ಣಪಾಲಯ್ಯ ಅವರ ನೆಂಟರ ಬಳಿ ಇದ್ದ ಮದ್ದಳೆ ಇವರಿಗೆ ಬಳುವಳಿಯಾಗಿ ಸಿಕ್ಕಿದ್ದು ಇವರ ಕಲಾಸಕ್ತಿಗೆ ಇನ್ನಷ್ಟು ನೀರೆರೆಯುತ್ತದೆ. ಆ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಇಡೀ ಹಟ್ಟಿಗೆ ಇದ್ದದ್ದು ಒಂದೆ ಮದ್ದಳೆ ಎಂದರೆ ಆ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ನಮಗೆ ಅರ್ಥವಾಗುತ್ತದೆ. ಸಣ್ಣಪಾಲಯ್ಯನವರ ಕಲಾಸಕ್ತಿಗೆ ಮನೆಯ ಹಿರಿಯರಿಂದ ಎದುರಾದ ವಿರೋಧವನ್ನು ಲೆಕ್ಕಿಸದೆ ತನ್ನ ಕೆಲಸವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿಕೊಂಡು ಬಂದಿದ್ದು ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಬಯಲಾಟ ಕಲೆಗೆ ಸಹಕಾರಿಯಾಯಿತು ಎನ್ನಬಹುದು.

             ಇವರ ಒಂದು ವಿಶೇಷವೆಂದರೆ ನಲಗೇತನಹಟ್ಟಿ ಸುತ್ತಲಿನ ಬಯಲಾಟದ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳನ್ನು ಸಣ್ಣಪಾಲಯ್ಯ ಅವರನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಊಹಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ತನ್ನ ಹಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಸುತ್ತ ಮುತ್ತಲಿನ ಹಲವಾರು ಊರುಗಳಲ್ಲಿ ಬಯಲಾಟದ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳಲ್ಲಿ ಮದ್ದಳೆ ವಾದಕನಾಗಿ ಭಾಗವಹಿಸಿ ಅವರೆಲ್ಲರ ಮೆಚ್ಚುಗೆಗೆ ಪಾತ್ರರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇವರು ತನ್ನ ಮದ್ದಳೆಯ ಮೂಲಕ ನೂರಾರು ಪ್ರದರ್ಶನಗಳಿಗೆ ಸಾಥ್ ನೀಡಿದ್ದು ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಗಿರಿಜಾ ಕಲ್ಯಾಣ, ಇಂದ್ರಜಿತ್ ಕಾಳಗ, ತಾಮ್ರಧ್ವಜ, ರಾಮಾಂಜಿನಯ ಯುದ್ದ, ಐರಾವಣ-ಮೈರಾವಣ, ಶಶಿರೇಖ ಭರಣಿ, ದುಶ್ಯಾಸನನ ಕಾಳಗ, ಪಾರ್ಥಪಾಚಾಂಲಿ, ಕಾಳಾಸುರ, ಸಂಪೂರ್ಣ ರಾಮಾಯಣ, ಬಬ್ರುವಾಹನ, ರತಿಕಲ್ಯಾಣ ಹೀಗೆ ಪಟ್ಟಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಲೇ ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಇಷ್ಟು ಕಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೊಂದು ಕಥೆ ಹತ್ತಾರು ಪ್ರದರ್ಶನಗಳನ್ನು ಕಂಡಿದ್ದಿದೆ. ಅವೆಲ್ಲವುಗಳಿಗೆ ಮದ್ದಳೆ ಬಾರಿಸಿದ ಸಣ್ಣಪಾಲಯ್ಯ ಈ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳಲ್ಲೂ ನಾನು ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾಗಿ ಬಾರಿಸಿದ್ದೇನೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾರೆ ಆದರೆ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರದರ್ಶನಗಳಲ್ಲಿ ಚನ್ನಾಗಿಯೇ ಬಾರಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಪ್ರದರ್ಶನಗಳು ಕಳಪೆಯಾದಾವೆಂದಾಗ ತಾನು ’ಕುಣಿಯಲಾರದೆ ಮದ್ಲೆಕಾರನನ್ನು ಗೋಳು ಹೊಯ್ದು ಕೊಂಡರು’ ಎನ್ನುವ ಗಾದೆ ಮಾತಿನಂತೆ ಅದರ ಅಪಕೀರ್ತಿಯನ್ನು ನನ್ನ ಹೆಗಲಿಗೆ ಏರಿಸಿದ್ದಿದೆ. ಇಂತಹ ಟೀಕೆಗಳು ಬಂದಾಗ ನಾನು ಯಾರಿಗೂ ಎದುರಾಡದೆ  ನನ್ನ ಕಲೆಯನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ಉತ್ತಮಗೊಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ್ದೇನೆ  ಎಂಬ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ಮದ್ದಳೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಯಾವುದೇ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಕಲಿಯದೇ ಇದ್ದರು ಮದ್ದಳೆಯ ಜಂಪೆ, ಸಾಂಗತ್ಯ, ಅರ್ಧರೇಖ, ಆಟತಾಳ, ಕುಕ್ಕತಾಳ ಮೊದಲಾದ ಮಟ್ಟುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಅವರಲ್ಲಿರುವ ಅನುಭವ ಜ್ಞಾನ ಬೆರಗು ಮೂಡಿಸುವಂಥಹದ್ದು.

ಮದ್ದಳೆ ನುಡಿಸುತ್ತಿರುವ ಕಲಾ ಜೀವಿ ಸಣ್ಣ ಪಾಲಯ್ಯ

         ಶ್ರೀಯುತರು ಬರೀ ಮದ್ದಳೆ ಬಾರಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತಗೊಳ್ಳದೆ ಕಲಾವಿದರಿಗೆ ಮಾತು ಮತ್ತು ಅಭಿನಯವನ್ನು  ಹೇಳಿಕೊಟ್ಟವರು ಕೂಡ. ಅದರಲ್ಲೂ ಅಕ್ಷರಜ್ಞಾನವಿಲ್ಲದ ಕಲಾವಿದರಿಗೆ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಟ್ಟು ಕಲಿಸಿರುವುದು ಇವರ ವಿಶೇಷ. ಇವರಲ್ಲಿ ಕಲಿತ ಯುವ ಕಲಾವಿದರಾದ ಚಿತ್ರಲಿಂಗಯ್ಯ, ಕುರುಡುಬೋರಯ್ಯ, ದೊಡ್ಡಬೋರಯ್ಯ ಅವರುಗಳು ಹೇಳುವಂತೆ - ’ಅಕ್ಷರಗೊತ್ತಿಲ್ಲದ ನಮಗೆ ತಾಲೀಮು ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ತನ್ನ ಮನೆ ಮತ್ತು ಹೊಲಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತುಕಲಿಸಿದ್ದಾರೆ. ನಟನೆಯ ಹೆಜ್ಜೆಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಟ್ಟದ್ದನ್ನು ನಾವು ಎಂದಿಗೂ ಮರೆಯುವಂತಿಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ ನಮ್ಮ ಕಾಲನ್ನು ಕೈಯಲ್ಲಿಡಿದು ತಿರುವಿ ಹೀಗೆಂದು ಹೇಳಿಕೊಟ್ಟದ್ದಾರೆ. ಅದರ ಜೊತೆಗೆ ಒಂದು ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಮರಳನ್ನು ಹರಡಿ ಅದರಲ್ಲಿ ಮೇಲೆ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತುಗಳನ್ನು ಮೂಡಿಸಿ ನಮಗೆ ತೋರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.’ ಯುವ ಕಲಾವಿದರ ಈ ಮಾತುಗಳು ಸಣ್ಣಪಾಲಯ್ಯ ಅವರ ಕಲಾಸಕ್ತಿಗೆ ಹಿಡಿದ ಕನ್ನಡಿಯಾಗಿದೆ. 

         ಇಂತಹ ಅಪರೂಪದ ಈ ಕಲಾವಿದನ ಬದುಕು ಸುಖಕರವಾಗಿಲ್ಲ. ಜೀವನ ನಿರ್ವಹಣೆಗೆ ಅಗತ್ಯವಿರುವಷ್ಟು ಆರ್ಥಿಕ ಬಲ  ಈ ಕಲೆಯಿಂದ ಒದಗಿಬರಲಿಲ್ಲ. ಮೊದಲಿಂದಲೂ ಇವರಿಗೆ ತಾಲೀಮು, ಪ್ರದರ್ಶನ ಎಲ್ಲಾ ಸೇರಿ ಕಲಾವಿದರಿಂದ ಸಿಗುತ್ತಿದ್ದ ಸಂಭಾವನೆ ಕೇವಲ ೨೦ ರಿಂದ ೫೦ ರೂಗಳು ಮಾತ್ರ. ಈಗ ಅದು ೨೫೦ ರಿಂದ ೫೦೦ ರೂಗಳಿಗೆ ಸೀಮಿತಗೊಂಡಿದೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಒಂದು ಜೊತೆ ಬಟ್ಟೆ. ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಯಾರನ್ನು ಜುಲ್ಮೆಮಾಡದ ಇವರು ಕೊಟ್ಟಷ್ಟರಲ್ಲೇ ತೃಪ್ತಿ ಕಂಡವರು. ಯಾರನ್ನು ಇಂತಿಷ್ಟೆ ಎಂದು ಬಾಯಿಬಿಟ್ಟು ಕೇಳಿದ ಉದಾಹರಣೆಗಳೆ ಇಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಇವರ ಒಡನಾಡಿ ಕಲಾವಿದರ ಅಂಬೋಣ. ಸಂಭಾವನೆಯ ವಿಷಯ ಹೀಗಾದರೆ ಇನ್ನೂ ಸರ್ಕಾರ ಸಂಘ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಕಲೆಗಾಗಿ ಸಿಗುವ ಯಾವುದೇ ಸೌಕರ್ಯಗಳು ಕೂಡ ಇವರ ಪಾಲಿಗೆ ಸಿಗಲಿಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಬೇಸರದ ಸಂಗತಿ. ಈಗ ಸುಮಾರು ಎಪ್ಪತ್ತು ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಾದರೂ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಸಿಗುವ ಮಾಶಾಸನ ಕೂಡ ಇವರಿಗೆ ಇನ್ನೂ ಸಿಕ್ಕಿಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಕಲಾಪ್ರಪಂಚದ ದೌರ್ಭಾಗ್ಯವೇ ಸರಿ.

ಹಿರಿಯರೆಲ್ಲರು ತಮ್ಮ ಪರಂಪರೆಯ ಕಲೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಈ ಹೊಸಕಾಲದ ಯುವಕರು ನಿರಾಸಕ್ತರಾಗಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಕೊರಗುತ್ತಿರುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ ಸಂಗತಿ. ಆದರೆ ಸಣ್ಣಪಾಲಯ್ಯ ಈ ಬಗ್ಗೆ ಹೊಂದಿರುವ ಅಭಿಪ್ರಾಯವೇ ಬೇರೆಯಾಗಿದೆ.ಅವರು ಹೇಳುವಂತೆ ಹೀಗಿನ ಯುವಕರು ನಮಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಶಕ್ತಿಶಾಲಿಗಳು ಅವರು ಈ ಕಲೆಯನ್ನು ಯಾವುದಾರೂ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರೆಸಿಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತಾರೆ ಎಂಬ ಧೃಡವಾದ ಮಾತನ್ನಾಡುತ್ತಾರೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ಅನೇಕ ಯುವ ಕಲಾವಿದರು ತನ್ನ ಬಳಿ  ತೀವ್ರ ಆಸಕ್ತಿಯಿಂದ ಬಂದು ಕಲಿಯುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. 

     ಇಂತಹ ಎಲೆ ಮರೆಯ ಕಾಯಿಯಂತೆ ನಿರಂತರವಾಗಿ ತನ್ನ ೧೫ನೇ ವರ್ಷದಿಂದ ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಅಂದರೆ ಅರ್ದಶತಮಾನಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲ ಬಯಲಾಟ ಕಲೆಯ ಸೇವಕರಂತೆ ಕೆಲಸಮಾಡಿದ್ದ ಈ ಕಲಾವಿದನನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ ೨೦೧೩-೧೪ ನೇ ಸಾಲಿನ ಗೌರವ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ನೀಡಿರುವ ಕರ್ನಾಟಕ ಯಕ್ಷಗಾನ ಬಯಲಾಟ ಅಕಾಡೆಮಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದ ಬೆಳಗಲ್ ವೀರಣ್ಣ ಹಾಗೂ ಎಲ್ಲಾ ಸದಸ್ಯರು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಡಾ. ಬಿ.ಎಂ. ಗುರುನಾಥ ಅವರು ಖಂಡಿತವಾಗಿ ಅಭಿನಂದನಾರ್ಹರು. 

       ಇಂಥ ಹಿರಿಯ ಹಾಗೂ ಅಲಕ್ಷಿತ ಕಲಾವಿದರನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ ಗೌರವಿಸುವ ಕೆಲಸ ಖಂಡಿತವಾಗಿಯೂ ಇಂದಿಗೆ ಮಾಡಲೇಬೇಕಾದ ಕೆಲಸವಾಗಿದೆ. ಹೀಗೆ ಗುರುತಿಸಿ ಗೌರವಿಸಿದ ಕಲಾವಿದರ ಕಲೆಯ ಪ್ರಾವೀಣ್ಯತೆಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಬಯಲಾಟದಂತಹ ಕಲೆಯನ್ನು ಯಾವುದೇ ಮುಜುಗರವಿಲ್ಲದೆ ಯುವಕರು ಪ್ರದರ್ಶನಗಳನ್ನು ನೀಡುವಂತಾಗಬೇಕು. ಅದಕ್ಕೆ ಈ ಹಿರಿಯ ಕಲಾವಿದರನ್ನು ಮಾರ್ಗದರ್ಶನಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಆ ಮೂಲಕ ಬಯಲಾಟ ಕಲೆಯ ಉದ್ಧಾರವಾಗಬೇಕು ಎಂಬುದು ಸಾಂಕೃತಿಕ ಲೋಕದ ಆಶಯವಾಗಿದೆ.

                                                                                            ಚಿತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಬರೆಹ  -  ಡಾ. ಎಸ್.ಎಂ. ಮುತ್ತಯ್ಯ